yo hi mriyate jIvati vA, dukhito bhavati sukhito bhavati vA, sa khalu svakarmodayenaiv, tadabhAve tasya tathA bhavitumashakyatvAt . tata mayAyan mArita, ayan jIvita, ayan dukhita kRuta, ayan sukhita kRuta iti pashyan mithyAdraShTi .
gAthArtha : — [ya mriyate ] jo maratA hai [cha ] aur [ya dukhita jAyate ] jo dukhI hotA hai [sa sarva ] vah sab [karmodayen ] ka rmodayase hotA hai; [tasmAt tu ] isaliye [mArita cha dukhita ] ‘mainne mArA, mainne dukhI kiyA’ [iti ] aisA [te ] terA abhiprAy [na khalu mithyA ] kyA vAstavamen mithyA nahIn hai ?
[cha ] aur [ya na mriyate ] jo na maratA hai [cha ] aur [na dukhita ] na dukhI hotA hai [sa api ] vah bhI [khalu ] vAstavamen [karmodayen cha ev ] ka rmodayase hI hotA hai; [tasmAt ] isaliye [na mArita cha na dukhita ] ‘mainne nahIn mArA, mainne dukhI nahIn kiyA’ [iti ] aisA terA abhiprAy [na khalu mithyA ] kyA vAstavamen mithyA nahIn hai ?
TIkA : — jo maratA hai yA jItA hai, dukhI hotA hai yA sukhI hotA hai, yah vAstavamen apane karmodayase hI hotA hai, kyonki apane karmodayake abhAvamen usakA vaisA honA (maranA, jInA, dukhI yA sukhI honA) ashakya hai . isaliye aisA dekhanevAlA arthAt mAnanevAlA mithyAdRuShTi hai ki — ‘mainne ise mArA, ise jilAyA, ise dukhI kiyA, ise sukhI kiyA’ .
bhAvArtha : — koI kisIke mAre nahIn maratA aur jilAe nahIn jItA tathA kisIke sukhI- dukhI kiye sukhI-dukhI nahIn hotA; isaliye jo mArane, jilAne AdikA abhiprAy karatA hai vah mithyAdRuShTi hI hai — yah nishchayakA vachan hai . yahAn vyavahAranay gauN hai ..257 se 258..
ab Ageke kathanakA sUchak shlok kahate hain : —
shlokArtha : — [asya mithyAdRuShTe ] mithyAdRuShTike [ya ev ayam agnAnAtmA adhyavasAya