Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 394 of 642
PDF/HTML Page 427 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-

vIrasUsutan hinasmItyadhyavasAyo jAyate tathA vandhyAsutasyAshrayabhUtasyAsadbhAvepi vandhyAsutan hinasmItyadhyavasAyo jAyet . na cha jAyate . tato nirAshrayan nAstyadhyavasAnamiti niyama . tat ev chAdhyavasAnAshrayabhUtasya bAhyavastunotyantapratiShedha, hetupratiShedhenaiv hetumatpratiShedhAt . na cha bandhahetuhetutve satyapi bAhyavastu bandhahetu syAt, IryAsamitipariNatayatIndrapadavyApAdyamAn- vegApatatkAlachoditakulingavat, bAhyavastuno bandhahetuhetorabandhahetutven bandhahetutvasyAnaikAntik- tvAt . ato na bAhyavastu jIvasyAtadbhAvo bandhahetu, adhyavasAnamev tasya tadbhAvo bandhahetu . svarUpako prApta nahIn hotA arthAt utpanna nahIn hotA . yadi bAhyavastuke Ashrayake binA bhI adhyavasAn utpanna hotA ho to, jaise AshrayabhUt vIrajananIke putrake sadbhAvamen (kisIko) aisA adhyavasAy utpanna hotA hai ki ‘main vIrajananIke putrako mAratA hUn’ isIprakAr AshrayabhUt bandhyAputrake asadbhAvamen bhI (kisIko) aisA adhyavasAy utpanna honA chAhie ki ‘main bandhyAputrako mAratA hUn’ . parantu aisA adhyavasAy to (kisIko) utpanna nahIn hotA . (jahAn bandhyAkA putra hI nahIn hotA vahAn mAranekA adhyavasAy kahAnse utpanna hogA ?) isaliye yah niyam hai ki (bAhyavasturUp) Ashrayake binA adhyavasAn nahIn hotA . aur isIliye adhyavasAnako AshrayabhUt bAhyavastukA atyanta niShedh kiyA hai, kyonki kAraNake pratiShedhase hI kAryakA pratiShedh hotA hai . (bAhyavastu adhyavasAnakA kAraN hai, isaliye usake pratiShedhase adhyavasAnakA pratiShedh hotA hai) . parantu, yadyapi bAhyavastu bandhake kAraNakA (arthAt adhyavasAnakA) kAraN hai tathApi vah (bAhyavastu) bandhakA kAraN nahIn hai; kyonki IryAsamitimen pariNamit munIndrake charaNase mar jAnevAleaise kisI vegase Apatit kAlaprerit uDate hue jIvakI bhAnti, bAhyavastujo ki bandhake kAraNakA kAraN hai vahbandhakA kAraN na honese, bAhyavastuko bandhakA kAraNatva mAnanemen anaikAntik hetvAbhAsatva haivyabhichAr AtA hai . (isaprakAr nishchayase bAhyavastuko bandhakA kAraNatva nirbAdhatayA siddha nahIn hotA .) isaliye bAhyavastu jo ki jIvako atadbhAvarUp hai vah bandhakA kAraN nahIn hai; kintu adhyavasAn jo ki jIvako tadbhAvarUp hai vahIn bandhakA kAraN hai .

bhAvArtha :bandhakA kAraN nishchayase adhyavasAn hI hai; aur bAhyavastuen hain ve adhyavasAnakA Alamban hainunako avalambakar adhyavasAn utpanna hotA hai, isaliye unhen adhyavasAnakA kAraN kahA jAtA hai . bAhyavastuke binA nirAshrayatayA adhyavasAn utpanna nahIn hote, isaliye bAhyavastuonkA tyAg karAyA jAtA hai . yadi bAhyavastuonko bandhakA kAraN kahA jAye to usamen vyabhichAr (doSh) AtA hai . (kAraN hone par bhI kahIn kArya dikhAI detA hai aur kahIn nahIn dikhAI detA, use vyabhichAr kahate hain aur aise kAraNako vyabhichArIanaikAntik

394