agnAnin ev vyavahAravimUDhA paradravyan mamedamiti pashyanti . gnAninastu nishchayapratibuddhA paradravyakaNikAmAtramapi na mamedamiti pashyanti . tato yathAtra loke kashchid vyavahAravimUDha parakIyagrAmavAsI mamAyan grAm iti pashyan mithyAdraShTi, tathA yadi gnAnyapi kathachind [vyavahArabhAShiten tu ] vyavahArake vachanonko grahaN karake [paradravyan mam ] ‘paradravya merA hai’ [bhaNanti ] aisA ka hate hain, [tu ] parantu gnAnIjan [nishchayen jAnanti ] nishchayase jAnatee hain ki ‘[kinychit ] koI [paramANumAtram api ] paramANumAtra bhI [na cha mam ] merA nahIn hai’ .
[yathA ] jaise [ka api nara ] koI manuShya [asmAkan grAmaviShayanagararAShTram ] ‘hamArA grAm, hamArA desh, hamArA nagar, hamArA rAShTra’ [jalpati ] isaprakAr ka hatA hai, [tu ] kintu [tAni ] ve [tasya ] usake [na cha bhavanti ] nahIn hain, [mohen cha ] mohase [sa AtmA ] vah AtmA [bhaNati ] ‘mere hain’ isaprakAr ka hatA hai; [evam ev ] isIprakAr [ya gnAnI ] jo gnAnI bhI [paradravyan mam ] ‘paradravya merA hai’ [iti jAnan ] aisA jAnatA huA [AtmAnan karoti ] paradravyako nijarUp ka ratA hai, [eSha ] vah [nisanshayan ] nisandeh arthAt nishchayata [mithyAdRuShTi ] mithyAdRuShTi [bhavati ] hotA hai .
[tasmAt ] isaliye tattvagna [na me iti gnAtvA ] ‘paradravya merA nahIn hai’ yah jAnakar, [eteShAn dvayeShAm api ] in dononkA ( – lok kA aur shramaNakA – ) [paradravye ] paradravyamen [kartRuvyavasAyan jAnan ] ka rtRutvake vyavasAyako jAnate hue, [jAnIyAt ] yah jAnate hain ki [dRuShTirahitAnAm ] yah vyavasAy samyagdarshanase rahit puruShonkA hai .
TIkA : — agnAnIjan hI vyavahAravimUDh (vyavahAramen hI vimUDh) honese paradravyako aisA dekhate — mAnate hain ki ‘yah merA hai’; aur gnAnIjan to nishchayapratibuddha (nishchayake gnAtA) honese paradravyakI kaNikAmAtrako bhI ‘yah merA hai’ aisA nahIn dekhate – mAnate . isaliye, jaise is jagatamen koI vyavahAravimUDh aisA dUsareke gAmvamen rahanevAlA manuShya ‘yah grAm merA hai’ isaprakAr dekhatA – mAnatA huA mithyAdRuShTi ( – viparIt dRuShTivAlA) hai, usIprakAr yadi gnAnI bhI kisI prakArase