Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 487 of 642
PDF/HTML Page 520 of 675

 

kahAnajainashAstramAlA ]
sarvavishuddhagnAn adhikAr
487
tiShThati, tathA tiShThanshcha gnAyakakartRutvayoratyantaviruddhatvAnmithyAtvAdibhAvAnAn na kartA
bhavati, bhavanti cha mithyAtvAdibhAvA, tatasteShAn karmaiv kartRu prarUpyat iti vAsanonmeSha
sa tu nitarAmAtmAtmAnan karotItyabhyupagamamupahantyev
.

tato gnAyakasya bhAvasya sAmAnyApekShayA gnAnasvabhAvAvasthitatvepi karmajAnAn mithyAtvAdibhAvAnAn gnAnasamayenAdigneyagnAnabhedavignAnashUnyatvAt paramAtmeti jAnato visheShApekShayA tvagnAnarUpasya gnAnapariNAmasya karaNAtkartRutvamanumantavyan; tAvadyAvattadAdigneyagnAnabhedavignAn- pUrNatvAdAtmAnamevAtmeti jAnato visheShApekShayApi gnAnarUpeNaiv gnAnapariNAmen pariNamamAnasya kevalan gnAtRutvAtsAkShAdakartRutvan syAt . mithyAtvAdi bhAvonkA kartA nahIn hotA; aur mithyAtvAdi bhAv to hote hain; isaliye unakA kartA karma hI hai, isaprakAr prarUpit kiyA jAtA hai’’aisI jo vAsanA (abhiprAy, jhukAv) pragaT kI jAtI hai vah bhI ‘AtmAko karatA hai’ is (pUrvokta) mAnyatAkA atishayatApUrvak ghAt karatI hI hai (kyonki sadA hI gnAyak mAnanese AtmA akartA hI siddha huA) .

isaliye, gnAyak bhAv sAmAnya apekShAse gnAnasvabhAvase avasthit hone par bhI, karmase utpanna mithyAtvAdi bhAvonke gnAnake samay, anAdikAlase gney aur gnAnake bhedavignAnase shUnya honese, parako AtmAke rUpamen jAnatA huA vah (gnAyakabhAv) visheSh apekShAse agnAnarUp gnAnapariNAmako karatA hai (agnAnarUp aisA jo gnAnakA pariNaman usako karatA hai) isaliye, usake kartRutvako svIkAr karanA (arthAt aisA svIkAr karanA ki vah karttA hai) vah bhI tab tak kI jab tak bhedavignAnake prArambhase gney aur gnAnake bhedavignAnase pUrNa (arthAt bhedavignAn sahit) honeke kAraN AtmAko hI AtmAke rUpamen jAnatA huA vah (gnAyakabhAv), visheSh apekShAse bhI gnAnarUp hI gnAnapariNAmase pariNamit hotA huA (gnAnarUp aisA jo gnAnakA pariNaman usarUp hI pariNamit hotA huA), mAtra gnAtRutvake kAraN sAkShAt akartA ho .

bhAvArtha :kitane hI jain muni bhI syAdvAd-vANIko bhalIbhAnti na samajhakar sarvathA ekAntakA abhiprAy karate hain aur vivakShAko badalakar yah kahate hain ki‘‘AtmA to bhAvakarmakA akartA hI hai, karmaprakRitikA uday hI bhAvakarmako karatA hai; agnAn, gnAn, sonA, jAganA, sukh, dukh, mithyAtva, asanyam, chAr gatiyommen bhramaNin sabako, tathA jo kuchh shubh-ashubh bhAv hain in sabako karma hI karatA hai; jIv to akartA hai .’’ aur ve muni shAstrakA bhI aisA hI artha karate hain ki‘‘vedake udayase strI-puruShakA vikAr hotA hai aur upaghAt tathA paraghAt prakRitike udayase paraspar ghAt hotA hai .’’ isaprakAr, jaise sAnkhyamatAvalambI sab