Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 535 of 642
PDF/HTML Page 568 of 675

 

kahAnajainashAstramAlA ]
sarvavishuddhagnAn adhikAr
535

ya khalu pudgalakarmavipAkabhavebhyo bhAvebhyashchetayitAtmAnan nivartayati, sa tatkAraNabhUtan pUrvan karma pratikrAman svayamev pratikramaNan bhavati . sa ev tatkAryabhUtamuttaran karma pratyAchakShANa pratyAkhyAnan bhavati . sa ev vartamAnan karmavipAkamAtmanotyantabhedenopalabhamAna AlochanA bhavati . evamayan nityan pratikrAman, nityan pratyAchakShANo, nityamAlochayanshcha, pUrvakarmakAryebhya uttarakarmakAraNebhyo bhAvebhyotyantan nivRutta, vartamAnan karmavipAkamAtmanotyantabhedenopalabhamAna, svasminnev khalu gnAnasvabhAve nirantaracharaNAchchAritran bhavati . chAritran tu bhavan svasya gnAnamAtrasya chetanAt svayamev gnAnachetanA bhavatIti bhAva . cha ] sadA pratikramaN karatA hai aur [nityam Alochayati ] sadA AlochanA karatA hai, [sa chetayitA ] vah AtmA [khalu ] vAstavamen [charitran bhavati ] chAritra hai.

TIkA :jo AtmA pudgalakarmake vipAk (uday) se huye bhAvonse apaneko chhuDAtA hai (dUr rakhatA hai), vah AtmA un bhAvonke kAraNabhUt pUrvakarmonko (bhUtakAlake karmonko) pratikramatA huA svayam hI pratikramaN hai; vahI AtmA, un bhAvonke kAryabhUt uttarakarmonko (bhaviShyakAlake karmonko) pratyAkhyAnarUp karatA huA pratyAkhyAn hai; vahI AtmA, vartamAn karmavipAkako apanese (AtmAse) atyanta bhedapUrvak anubhav karatA huA, AlochanA hai. isaprakAr vah AtmA sadA pratikramaN karatA huA, sadA pratyAkhyAn karatA huA aur sadA AlochanA karatA huA, pUrvakarmonke kAryarUp aur uttarakarmonke kAraNarUp bhAvonse atyanta nivRutta hotA huA, vartamAn karmavipAkako apanese (AtmAse) atyanta bhedapUrvak anubhav karatA huA, apanemen hI gnAnasvabhAvamen hInirantar charanese (-AcharaN karanese) chAritra hai (arthAt svayam hI chAritrasvarUp hai). aur chAritrasvarUp hotA huA apanekognAnamAtrakochetatA (anubhav karatA) hai, isaliye (vah AtmA) svayam hI gnAnachetanA hai, aisA Ashay hai.

bhAvArtha :chAritramen pratikramaN, pratyAkhyAn aur AlochanAkA vidhAn hai. usamen, pahale lage hue doShonse AtmAko nivRutta karanA so pratikramaN hai, bhaviShyamen doSh lagAnekA tyAg karanA so pratyAkhyAn hai aur vartamAn doShase AtmAko pRuthak karanA so AlochanA hai. yahAn nishchayachAritrako pradhAn karake kathan hai; isaliye nishchayase vichAr karane par, jo AtmA trikAlake karmonse apaneko bhinna jAnatA hai, shraddhA karatA hai aur anubhav karatA hai, vah AtmA svayam hI pratikramaN hai, svayam hI pratyAkhyAn hai aur svayam hI AlochanA hai. isaprakAr pratikramaNasvarUp, pratyAkhyAnasvarUp aur AlochanAsvarUp AtmAkA nirantar anubhavan hI nishchayachAritra hai. jo yah nishchayachAritra hai, vahI gnAnachetanA (arthAt gnAnakA anubhavan) hai. usI