gnAnAdanyatredamahamiti chetanam agnAnachetanA . sA dvidhA — karmachetanA karmaphalachetanA cha . tatra gnAnAdanyatredamahan karomIti chetanan karmachetanA; gnAnAdanyatredan vedayehamiti chetanan karmaphalachetanA . sA tu samastApi sansArabIjan; sansArabIjasyAShTavidhakarmaNo bIjatvAt . tato mokShArthinA puruSheNAgnAnachetanApralayAy sakalakarmasannyAsabhAvanAn sakalakarmaphalasannyAsabhAvanAn cha nATayitvA svabhAvabhUtA bhagavatI gnAnachetanaivaikA nityamev nATayitavyA .
tatra tAvatsakalakarmasannyAsabhAvanAn nATayati —
TIkA : — gnAnase anyamen (-gnAnake sivA anya bhAvommen) aisA chetanA (-anubhav karanA) ki ‘yah main hUn,’ so agnAnachetanA hai. vah do prakArakI hai — karmachetanA aur karmaphalachetanA. usamen, gnAnase anyamen (arthAt gnAnake sivA anya bhAvommen) aisA chetanA ki ‘isako main karatA hUn’, vah karmachetanA hai; aur gnAnase anyamen aisA chetanA ki ‘ise main bhogatA hUn’, vah karmaphalachetanA hai. (isaprakAr agnAnachetanA do prakArase hai.) vah samasta agnAnachetanA sansArakA bIj hai; kyonki sansArake bIj jo ATh prakArake (gnAnAvaraNAdi) karma, unakA bIj vah agnAnachetanA hai (arthAt usase karmokA bandha hotA hai). isaliye mokShArthI puruShako agnAnachetanAkA pralay karaneke liye sakal karmoke sannyAs ( – tyAg)kI bhAvanAko tathA sakal karmaphalake sannyAsakI bhAvanAko nachAkar, svabhAvabhUt aisI bhagavatI gnAnachetanAko hI ekako sadaiv nachAnA chAhie..387 se 389..
isamen pahale, sakal karmonke sannyAsakI bhAvanAko nachAte hain : —
(vahAn pratham, kAvya kahate hain : — )
shlokArtha : — [trikAlaviShayan ] trikAlake (arthAt atIt, vartamAn aur anAgat kAl sambandhI) [sarva karma ] samasta karmako [kRut-kArit-anumananai ] kRut-kArit-anumodanAse aur — [mana-vachan-kAyai ] man-vachan-kAyase [parihRutya ] tyAg karake [paraman naiShkarmyam avalambe ] main param naiShkarmyakA ( – utkRuShTa niShkarma avasthAkA) avalamban karatA hUn. (isaprakAr, samasta karmonkA tyAg karanevAlA gnAnI pratignA karatA hai.)..225..
(ab, TIkAmen pratham, pratikramaN-kalpa arthAt pratikramaNakI vidhi kahate hain : — )
(pratikramaN karanevAlA kahatA hai ki : — )
538