nanu kramAkramapravRuttAnantadharmamayasyAtmana kathan gnAnamAtratvam ? parasparavyatiriktAnantadharma- samudAyapariNataikagnaptimAtrabhAvarUpeN svayamev bhavanAt . at evAsya gnAnamAtraikabhAvAnta-
(uttar : — ) prasiddhatva aur 1prasAdhyamAnatvake kAraN lakShaN aur lakShyakA vibhAg kiyA gayA hai. gnAn prasiddha hai, kyonki gnAnamAtrako svasamvedanase siddhapanA hai (arthAt gnAn sarva prANiyonko svasamvedanarUp anubhavamen AtA hai); vah prasiddha aise gnAnake dvArA prasAdhyamAn, tad-avinAbhUt ( – gnAnake sAth avinAbhAvI sambandhavAlA) ananta dharmonkA samudAyarUp mUrti AtmA hai. (gnAn prasiddha hai; aur gnAnake sAth jinakA avinAbhAvI sambandha hai aise ananta dharmonkA samudAyasvarUp AtmA us gnAnake dvArA prasAdhyamAn hai.) isaliye gnAnamAtramen achalitapanese sthApit dRuShTike dvArA, kramarUp aur akramarUp pravartamAn, tad-avinAbhUt ( – gnAnake sAth avinAbhAvI sambandhavAlA) anantadharmasamUh jo kuchh jitanA lakShit hotA hai, vah sab vAstavamen ek AtmA hai.
kisaprakAr hai ?
(uttar : — ) paraspar bhinna aise ananta dharmonke samudAyarUpase pariNat ek gnaptimAtra bhAvarUpase svayam hI hai, isaliye (arthAt paraspar bhinna aise ananta dharmonke samudAyarUpase pariNamit jo ek jAnanakriyA hai, us jAnanakriyAmAtra bhAvarUpase svayam hI hai, isaliye) AtmAke gnAnamAtratA hai. isIliye usake gnAnamAtra ekabhAvakI antapAtinI ( – gnAnamAtra ek bhAvake bhItar A jAnevAlI – ) anant shaktiyAn uchhalatI hain. (AtmAke jitane dharma hain un sabako, lakShaNabhedase bhed hone par bhI, pradeshabhed nahIn hai; AtmAke ek pariNAmamen sabhI dharmonkA pariNaman rahatA hai. isaliye AtmAke ek gnAnamAtra bhAvake bhItar ananta shaktiyAn rahatI hain. isaliye gnAnamAtra bhAvamen — gnAnamAtra bhAvasvarUp AtmAmen — ananta shaktiyAn uchhalatI hain.) unamense kitanI hI shaktiyAn nimna prakAr hain —
Atmadravyake kAraNabhUt aise chaitanyamAtra bhAvakA dhAraN jisakA lakShaN arthAt svarUp hai aisI jIvatvashakti. (Atmadravyake kAraNabhUt aise chaitanyamAtrabhAvarUpI bhAvaprANakA dhAraN 1 prasAdhyamAn = prasiddha ki yA jAtA ho. (gnAn prasiddha hai aur AtmA prasAdhyamAn hai.)