shuddhaprakAshabharanirbharasuprabhAta .
stasyaiv chAyamudayatyachalArchirAtmA ..268..
pravINatA tathA (rAgAdik ashuddha pariNatike tyAgarUp) sunishchal sanyam — in dononke dvArA [ih upayukta ] apanemen upayukta rahatA huA (arthAt apane gnAnasvarUp AtmAmen upayogako lagAtA huA) [aha aha svam bhAvayati ] pratidin apaneko bhAtA hai ( – nirantar apane AtmAkI bhAvanA karatA hai), [sa eka ] vahI ek (puruSh); [gnAn-kriyA-nay-paraspar-tIvra-maitrI-pAtrIkRuta ] gnAnanay aur kriyAnayakI paraspar tIvra maitrIkA pAtrarUp hotA huA, [imAm bhUmim shrayati ] is (gnAn mAtra nijabhAvamay) bhUmikAkA Ashray karatA hai.
bhAvArtha : — jo gnAnanayako hI grahaN karake kriyAnayako chhoDatA hai, us pramAdI aur svachchhandI puruShako is bhUmikAkI prApti nahIn huI hai. jo kriyAnayako hI grahaN karake gnAnanayako nahIn jAnatA, us (vrat – samiti – guptirUp) shubh karmase santuShTa puruShako bhI is niShkarma bhUmikAkI prApti nahIn huI hai. jo puruSh anekAntamay AtmAko jAnatA hai ( – anubhav karatA hai) tathA sunishchal sanyamamen pravRutta hai ( – rAgAdik ashuddha pariNatikA tyAg karatA hai), aur isaprakAr jisane gnAnanay tathA kriyAnayakI paraspar tIvra maitrI siddha kI hai, vahI puruSh is gnAnamAtra nijabhAvamay bhUmikAkA Ashray karanevAlA hai.
gnAnanay aur kriyAnayake grahaN-tyAgakA svarUp tathA phal ‘panchAstikAyasangrah’ granthake antamen kahA hai, vahAnse jAnanA chAhie.267.
isaprakAr jo puruSh is bhUmikAkA Ashray letA hai, vahI ananta chatuShTayamay AtmAko prApta karatA hai — is arthakA kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [tasya ev ] (pUrvokta prakArase jo puruSh is bhUmikAkA Ashray letA hai) usIke, [chit-piNDa-chaNDim-vilAsi-vikAs-hAsa ] chaitanyapinDake nirargal vilasit vikAsarUp jisakA khilanA hai (arthAt chaitanyapunjakA atyanta vikAs honA hI jisakA khilanA hai), [shuddha-prakAsh-bhar-nirbhar-suprabhAta ] shuddha prakAshakI atishayatAke kAraN jo suprabhAtake samAn hai, [Ananda-susthit-sadA-askhalit-ek-rUpa ] Anandamen susthit aisA jisakA sadA askhalit ek rUp hai [cha ] aur [achal-archi ] jisakI jyoti achal hai aisA [ayam AtmA udayati ] yah AtmA udayako prApta hotA hai