na dravyeN khaNDayAmi, na kShetreN khaNDayAmi, na kAlen khaNDayAmi, na bhAven khaNDayAmi; suvishuddha eko gnAnamAtro bhAvosmi .
gneyo gneyagnAnamAtra sa naiv .
gnAnagneyagnAtRumadvastumAtra ..271..
shaktiyonkA samudAyamay yah AtmA [nay-IkShaN-khaNDayamAna ] nayonkI dRuShTise khaNDa-khaNDarUp kiye jAne par [sadya ] tatkAl [praNashyati ] nAshako prApta hotA hai; [tasmAt ] isaliye main aisA anubhav karatA hUn ki — [anirAkRut-khaNDam akhaNDam ] jisamense khaNDonko 1nirAkRut nahIn kiyA gayA hai tathApi jo akhaNDa hai, [ekam ] ek hai, [ekAnta-shAntam ] ekAnta shAnt hai (arthAt jisamen karmodayakA leshamAtra bhI nahIn hai aisA atyanta shAnt bhAvamay hai) aur [achalam ] achal hai (arthAt karmodayase chalAyamAn chyut nahIn hotA) aisA [chid maha aham asmi ] chaitanyamAtra tej main hUn.
bhAvArtha : — AtmAmen anek shaktiyAn hain aur ek ek shaktikA grAhak ek ek nay hai; isaliye yadi nayonkI ekAnta dRuShTise dekhA jAye to AtmAkA khaNDa-khaNDa hokar usakA nAsh ho jAye. aisA honese syAdvAdI, nayonkA virodh dUr karake chaitanyamAtra vastuko anekashaktisamUharUp, sAmAnyavisheSharUp, sarvashaktimay ekagnAnamAtra anubhav karatA hai. aisA hI vastukA svarUp hai, isamen virodh nahIn hai.270.
(gnAnI shuddhanayakA Alamban lekar aisA anubhav karatA hai ki – ) main apaneko arthAt mere shuddhAtmasvarUpako na to dravyase khaNDit karatA hUn, na kShetrase khaNDit karatA hUn, na kAlase khaNDit karatA hUn aur na bhAvase khaNDit karatA hUn; suvishuddha ek gnAnamAtra bhAv hUn.
bhAvArtha : — yadi shuddhanayase dekhA jAye to shuddha chaitanyamAtra bhAvamen dravya – kShetra – kAl – bhAvase kuchh bhI bhed dikhAI nahIn detA. isaliye gnAnI abhedagnAnasvarUp anubhavamen bhed nahIn karatA.
gnAnamAtra bhAv svayam hI gnAn hai, svayam hI apanA gney hai aur svayam hI apanA gnAtA hai — is arthakA kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [ya ayan gnAnamAtra bhAva aham asmi sa gney-gnAnamAtra ev na gneya ]
1nirAkRut = bahiShkRut; dUr; rad-bAtal; nAkabUl.