kvachitpunaramechakan sahajamev tattvan mam .
parasparasusanhataprakaTashakti chakran sphu rat ..272..
jo yah gnAnamAtra bhAv main hUn vah gneyonke gnAnamAtra hI nahIn jAnanA chAhiye; [gney-gnAn-kallol- valgan ] (parantu) gneyonke AkArase honevAle gnAnakI kallolonke rUpamen pariNamit hotA huA vah [gnAn-gney-gnAtRumat-vastumAtra gneya ] gnAn-gney-gnAtAmay vastumAtra jAnanA chAhiye. (arthAt svayam hI gnAn, svayam hI gney aur svayam hI gnAtA — isaprakAr gnAn-gney-gnAtArUp tInon bhAvayukta vastumAtra jAnanA chAhiye).
bhAvArtha : — gnAnamAtra bhAv gnAtRukriyArUp honese gnAnasvarUp hai. aur vah svayam hI nimna prakArase gneyarUp hai. bAhya gney gnAnase bhinna hai, ve gnAnamen praviShTa nahIn hote; gneyonke AkArakI jhalak gnAnamen paDane par gnAn gneyAkArarUp dikhAI detA hai, parantu ve gnAnakI hI tarangen hain. ve gnAn tarangen hI gnAnake dvArA gnAt hotI hain. isaprakAr svayam hI svata jAnane yogya honese gnAnamAtra bhAv hI gneyarUp hai. aur svayam hI apanA jAnanevAlA honese gnAnamAtra bhAv hI gnAtA hai. isaprakAr gnAnamAtra bhAv gnAn, gney aur gnAtA – in tInon bhAvonse yukta sAmAnyavisheShasvarUp vastu hai. ‘aisA gnAnamAtra bhAv main hUn isaprakAr anubhav karanevAlA puruSh anubhav karatA hai.271.
AtmA mechak, amechak ityAdi anek prakArase dikhAI detA hai tathApi yathArtha gnAnI nirmal gnAnako nahIn bhUlatA — is arthakA kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — (gnAnI kahatA hai : — ) [mam tattvan sahajam ev ] mere tattvakA aisA svabhAv hI hai ki [kvachit mechakan lasati ] kabhI to vah (Atmatattva) mechak (anekAkAr, ashuddha) dikhAI detA hai, [kvachit mechak-amechakan ] kabhI mechak-amechak (dononrUp) dikhAI detA hai [puna kvachit amechakan ] aur kabhI amechak (-ekAkAr shuddha) dikhAI detA hai; [tathApi ] tathApi [paraspar-susanhat-pragaT-shakti-chakran sphu rat tat ] paraspar susanhat (-sumilit, sugrathit) pragaT shaktiyonke samUharUpase sphu rAyamAn vah Atmatattva [amalamedhasAn mana ] nirmal buddhivAlonke manako [na vimohayati ] vimohit ( – bhramit) nahIn karatA
bhAvArtha : — Atmatattva anek shaktiyomvAlA honese kisI avasthAmen karmodayake nimittase
622