shlokArtha : — [eka api ] AtmA ek hai, tathApi [vyavahAreN ] vyavahAradRuShTise dekhA jAy to [trisvabhAvatvAt ] tIn-svabhAvarUpatAke kAraN [mechaka ] anekAkArarUp (‘mechak’) hai, [darshan-gnAn-chAritrai tribhi pariNatatvata ] kyonki vah darshan, gnAn aur chAritra — in tIn bhAvonrUp pariNaman karatA hai .
bhAvArtha : — shuddhadravyArthik nayase AtmA ek hai; jab is nayako pradhAn karake kahA jAtA hai tab paryAyArthik nay gauN ho jAtA hai, isalie ekako tInarUp pariNamit hotA huA kahanA so vyavahAr huA, asatyArtha bhI huA . isaprakAr vyavahAranayase AtmAko darshan, gnAn, chAritrarUp pariNAmonke kAraN ‘mechak’ kahA hai .17.
ab, paramArthanayase kahate hain : —
shlokArtha : — [paramArthen tu ] shuddha nishchayanayase dekhA jAye to [vyakta -gnAtRutva-jyotiShA ] pragaT gnAyakatvajyotimAtrase [ekaka ] AtmA ekasvarUp hai, [sarva-bhAvAntar-dhvansi-svabhAvatvAt ] kyonki shuddhadravyArthik nayase sarva anyadravyake svabhAv tathA anyake nimittase honevAle vibhAvonko dUr karanerUp usakA svabhAv hai, isaliye vah [amechaka ] ‘amechak’ hai — shuddha ekAkAr hai .
bhAvArtha : — bhedadRuShTiko gauN karake abhedadRuShTise dekhA jAye to AtmA ekAkAr hI hai, vahI amechak hai .18.
AtmAko pramAN-nayase mechak, amechak kahA hai, us chintAko miTAkar jaise sAdhyakI siddhi ho vaisA karanA chAhie, yah Ageke shlokamen kahate hain : —
shlokArtha : — [Atmana ] yah AtmA [mechak-amechakatvayo ] mechak hai — bhedarUp
48