પ્રોન્મગ્ન એષ ભગવાનવબોધસિન્ધુઃ ..૩૨..
ઉસકા સ્વરૂપ દિખાઈ નહીં દેતા થા; અબ વિભ્રમ દૂર હો જાનેસે યથાસ્વરૂપ (જ્યોંકા ત્યોં સ્વરૂપ) પ્રગટ હો ગયા; ઇસલિએ ‘અબ ઉસકે વીતરાગ વિજ્ઞાનરૂપ શાન્તરસમેં એક હી સાથ સર્વ લોક મગ્ન હોઓ’ ઇસપ્રકાર આચાર્યદેવને પ્રેરણા કી હૈ . અથવા ઇસકા અર્થ યહ ભી હૈ કિ જબ આત્માકા અજ્ઞાન દૂર હોતા હૈ તબ કેવલજ્ઞાન પ્રગટ હોતા હૈ ઔર કેવલજ્ઞાન પ્રગટ હોને પર સમસ્ત લોકમેં રહનેવાલે પદાર્થ એક હી સમય જ્ઞાનમેં ઝલકતે હૈં ઉસે સમસ્ત લોક દેખો .૩૨.
ઇસપ્રકાર ઇસ સમયપ્રાભૃતગ્રન્થકી આત્મખ્યાતિ નામક ટીકામેં ટીકાકારને પૂર્વરઙ્ગસ્થલ કહા .
યહાઁ ટીકાકારકા યહ આશય હૈ કિ ઇસ ગ્રન્થકો અલઙ્કારસે નાટકરૂપમેં વર્ણન કિયા હૈ . નાટકમેં પહલે રઙ્ગભૂમિ રચી જાતી હૈ . વહાઁ દેખનેવાલે નાયક તથા સભા હોતી હૈ ઔર નૃત્ય (નાટય, નાટક) કરનેવાલે હોતે હૈં જો વિવિધ પ્રકારકે સ્વાંગ રચતે હૈં તથા શ્રૃઙ્ગારાદિક આઠ રસોંકા રૂપ દિખલાતે હૈં . વહાઁ શ્રૃંગાર, હાસ્ય, રૌદ્ર, કરુણા, વીર, ભયાનક, બીભત્સ ઔર અદ્ભુત — યહ આઠ રસ લૌકિક રસ હૈં; નાટકમેં ઇન્હીંકા અધિકાર હૈ . નવવાઁ શાન્તરસ હૈ જો કિ અલૌકિક હૈ; નૃત્યમેં ઉસકા અધિકાર નહીં હૈ . ઇન રસોંકે સ્થાયી ભાવ, સાત્ત્વિક ભાવ, અનુભાવી ભાવ, વ્યભિચારી ભાવ ઔર ઉનકી દૃષ્ટિ આદિકા વર્ણન રસગ્રન્થોંમેં હૈ વહાઁસે જાન લેના . સામાન્યતયા રસકા યહ સ્વરૂપ હૈ કિ જ્ઞાનમેં જો જ્ઞેય આયા ઉસમેં જ્ઞાન તદાકાર હો જાય, ઉસમેં પુરુષકા ભાવ લીન હો જાય ઔર અન્ય જ્ઞેયકી ઇચ્છા નહીં રહે સો રસ હૈ . ઉન આઠ રસોંકા રૂપ નૃત્યમેં નૃત્યકાર બતલાતે હૈં; ઔર ઉનકા વર્ણન કરતે હુએ કવીશ્વર જબ અન્ય રસકો અન્ય રસકે સમાન કર ભી વર્ણન કરતે હૈં તબ અન્ય રસકા અન્ય રસ અઙ્ગભૂત હોનેસે તથા અન્યભાવ રસોંકા અઙ્ગ હોનેસે, રસવત્ આદિ અલઙ્કારસે ઉસે નૃત્યરૂપમેં વર્ણન કિયા જાતા હૈ .
યહાઁ પહલે રંગભૂમિસ્થલ કહા . વહાઁ દેખનેવાલે તો સમ્યગ્દૃષ્ટિ પુરુષ હૈં ઔર અન્ય મિથ્યાદૃષ્ટિ પુરુષોંકી સભા હૈ, ઉનકો દિખલાતે હૈં . નૃત્ય કરનેવાલે જીવ-અજીવ પદાર્થ હૈં ઔર દોનોંકા એકપના, કર્તાકર્મપના આદિ ઉનકે સ્વાંગ હૈં . ઉનમેં વે પરસ્પર અનેકરૂપ હોતે હૈં, — આઠ રસરૂપ હોકર પરિણમન કરતે હૈં, સો વહ નૃત્ય હૈ . વહાઁ સમ્યગ્દૃષ્ટિ દર્શક જીવ-અજીવકે ભિન્ન સ્વરૂપકો જાનતા હૈ; વહ તો ઇન સબ સ્વાંગોંકો કર્મકૃત જાનકર શાન્ત રસમેં હી મગ્ન હૈ ઔર મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવ-અજીવકા ભેદ નહીં જાનતે, ઇસલિયે વે ઇન સ્વાંગોંકો હી યથાર્થ જાનકર ઉસમેં લીન હો જાતે હૈં . ઉન્હેં સમ્યગ્દૃષ્ટિ યથાર્થ સ્વરૂપ બતલાકર, ઉનકા ભ્રમ મિટાકર, ઉન્હેં
૮૪