પૂર્વરંગ
(પ્રથમ ૩૮ ગાથાઓંમેં રંગભૂમિસ્થલ બાઁધા હૈ,
ઉસમેં જીવ નામકે પદાર્થકા સ્વરૂપ કહા હૈ
.
)
મંગલાચરણ, ગ્રન્થપ્રતિજ્ઞા ............................
યહ જીવ-અજીવરૂપ છહ દ્રવ્યાત્મક લોક હૈ,
ઇસમેં ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાલ યે ચાર
દ્રવ્ય તો સ્વભાવપરિણતિસ્વરૂપ હી હૈં ઔર
જીવ-પુદ્ગલદ્રવ્યકે અનાદિકાલકે સંયોગસે
વિભાવપરિણતિ ભી હૈ, ક્યોંકિ સ્પર્શ, રસ, ગંધ,
વર્ણ ઔર શબ્દરૂપ મૂર્તિક પુદ્ગલોંકો દેખકર
યહ જીવ રાગદ્વેષમોહરૂપ પરિણમતા હૈ ઔર
ઇસકે નિમિત્તસે પુદ્ગલ કર્મરૂપ હોકર જીવકે
સાથ બઁધતા હૈ
.
ઇસ તરહ ઇન દોનોંકી
અનાદિસે બંધાવસ્થા હૈ
.
જીવ જબ નિમિત્ત
પાકર રાગાદિરૂપ નહીં પરિણમતા તબ નવીન
કર્મ નહીં બંધતે, પુરાને કર્મ ઝડ જાતે હૈં,
ઇસલિયે મોક્ષ હોતી હૈ; ઐસે જીવકી સ્વસમય-
પરસમયરૂપ પ્રવૃત્તિ હૈ
.
જબ જીવ
સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાનચારિત્રભાવરૂપ અપને સ્વ-
ભાવરૂપ પરિણમતા હૈ તબ સ્વસમય હોતા હૈ
ઔર જબ તક મિથ્યા-દર્શનજ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ
પરિણમતા હૈ તબ તક વહ પુદ્ગલકર્મમેં ઠહરા
હુઆ પરસમય હૈ, ઐસા કથન
. ..............
જીવકે પુદ્ગલકર્મકે સાથ બંધ હોનેસે
પરસમયપન હૈ સો સુન્દર નહીં હૈ, ક્યોંકિ
ઇસમેં જીવ સંસારમેં ભ્રમતા અનેક તરહકે દુઃખ
પાતા હૈ; ઇસલિયે સ્વભાવમેં સ્થિર હો — સબસે
જુદા હો અકેલા સ્થિર હો — તભી સુન્દર
(ઠીક) હૈ
. ...................................
જીવકે જુદાપન ઔર એકપનાકા પાના દુર્લભ હૈ;
ક્યોંકિ બંધકી કથા તો સભી પ્રાણી કરતે હૈં,
એકત્વકી કથા વિરલે જાનતે હૈં જો કિ
દુર્લભ હૈ, ઉસ સમ્બન્ધી કથન
. ............
ઇસ કથાકો હમ સર્વ નિજ વિભવસે કહતે હૈં,
ઉસકો અન્ય જીવ ભી અપને અનુભવસે પરીક્ષા
કર ગ્રહણ કરના
. ............................
શુદ્ધનયસે દેખિયે તો જીવ અપ્રમત્ત-પ્રમત્ત દોનોં
દશાઓંસે જુદા એક જ્ઞાયકભાવમાત્ર હૈ, જો
જાનનેવાલા હૈ વહી જીવ હૈ, ઉસ સમ્બન્ધી
.
ઇસ જ્ઞાયકભાવમાત્ર આત્માકે દર્શન-જ્ઞાન-
ચારિત્રકે ભેદસે ભી અશુદ્ધપન નહીં હૈ, જ્ઞાયક
હૈ વહ જ્ઞાયક હી હૈ
. ........................
વ્યવહારનય આત્માકો અશુદ્ધ કહતા હૈ; ઉસ
વ્યવહારનયકે ઉપદેશકા પ્રયોજન
. ..........
વ્યવહારનય પરમાર્થકા પ્રતિપાદક કૈસે
હૈ ? .............................................
શુદ્ધનય સત્યાર્થ ઔર વ્યવહારનય અસત્યાર્થ કહા
ગયા હૈ
. ........................................
જો સ્વરૂપકે શુદ્ધ પરમભાવકો પ્રાપ્ત હો ગયે
ઉનકો તો શુદ્ધનય હી પ્રયોજનવાન હૈ, ઔર જો
સાધક અવસ્થામેં હૈં ઉનકે વ્યવહારનય ભી
પ્રયોજનવાન હૈ, ઐસા કથન
. ................
જીવાદિતત્ત્વોંકો શુદ્ધનયસે જાનના સો સમ્યક્ત્વ
હૈ, ઐસા કથન
. ..............................
શુદ્ધનયકા વિષયભૂત આત્મા બદ્ધસ્પૃષ્ટ, અન્ય,
વિષયાનુક્રમણિકા
વિષય
ગાથા
વિષય
ગાથા
૧
૨
૩
૪
૫
૬
૭
૮
૯-૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
[૨૩ ]