અર્થસમયમેં જીવ નામ હૈ સાર, સુનહુ સહુ;
તાતૈં જુ સાર બિનકર્મમલ શુદ્ધ જીવ શુદ્ધ નય કહૈ,
ઇસ ગ્રન્થ માઁહિ કથની સબૈ સમયસાર બુધજન ગહૈ ..૪..
પ્રથમ, સંસ્કૃત ટીકાકાર શ્રીમદ્ અમૃતચન્દ્રાચાર્યદેવ ગ્રન્થકે પ્રારમ્ભમેં મંગલકે લિયે ઇષ્ટદેવકો નમસ્કાર કરતે હૈં : —
શ્લોકાર્થ : — [નમઃ સમયસારાય ] ‘સમય’ અર્થાત્ જીવ નામક પદાર્થ, ઉસમેં સાર — જો દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મ રહિત શુદ્ધ આત્મા, ઉસે મેરા નમસ્કાર હો . વહ કૈસા હૈ ? [ભાવાય ] શુદ્ધ સત્તાસ્વરૂપ વસ્તુ હૈ . ઇસ વિશેષણપદસે સર્વથા અભાવવાદી નાસ્તિકોંકા મત ખણ્ડિત હો ગયા . ઔર વહ કૈસા હૈ ? [ચિત્સ્વભાવાય ] જિસકા સ્વભાવ ચેતનાગુણરૂપ હૈ . ઇસ વિશેષણસે ગુણ-ગુણીકા સર્વથા ભેદ માનનેવાલે નૈયાયિકોંકા નિષેધ હો ગયા . ઔર વહ કૈસા હૈ ? [સ્વાનુભૂત્યા ચકાસતે ] અપની હી અનુભવનરૂપ ક્રિયાસે પ્રકાશમાન હૈ, અર્થાત્ અપનેકો અપનેસે હી જાનતા હૈ — પ્રગટ કરતા હૈ . ઇસ વિશેષણસે, આત્માકો તથા જ્ઞાનકો સર્વથા પરોક્ષ હી માનનેવાલે જૈમિનીય – ભટ્ટ – પ્રભાકરકે ભેદવાલે મીમાંસકોંકે મતકા ખણ્ડન હો ગયા; તથા જ્ઞાન અન્ય જ્ઞાનસે જાના જા સકતા હૈ, સ્વયં અપનેકો નહીં જાનતા — ઐસા માનનેવાલે નૈયાયિકોંકા ભી પ્રતિષેધ હો ગયા . ઔર વહ કૈસા હૈ ? [સર્વભાવાન્તરચ્છિદે ] અપનેસે અન્ય સર્વ જીવાજીવ, ચરાચર પદાર્થોંકો સર્વ ક્ષેત્રકાલસમ્બન્ધી, સર્વ વિશેષણોંકે સાથ, એક હી સમયમેં જાનનેવાલા હૈ . ઇસ વિશેષણસે, સર્વજ્ઞકા અભાવ માનનેવાલે મીમાંસક આદિકા નિરાકરણ હો ગયા . ઇસ પ્રકારકે વિશેષણોં (ગુણોં) સે શુદ્ધ આત્માકો હી ઇષ્ટદેવ સિદ્ધ કરકે (ઉસે) નમસ્કાર કિયા હૈ .
૨