વ્યવહારેણ સાધુના દર્શનજ્ઞાનચારિત્રાણિ નિત્યમુપાસ્યાનીતિ પ્રતિપાદ્યતે . તાનિ પુનસ્ત્રીણ્યપિ પરમાર્થેનાત્મૈક એવ, વસ્ત્વન્તરાભાવાત્ . યથા દેવદત્તસ્ય કસ્યચિત્ જ્ઞાનં શ્રદ્ધાનમનુચરણં ચ દેવદત્તસ્વભાવાનતિક્રમાદ્દેવદત્ત એવ, ન વસ્ત્વન્તરમ્; તથાત્મન્યપ્યાત્મનો જ્ઞાનં શ્રદ્ધાનમનુચરણં ચાત્મસ્વભાવાનતિક્રમાદાત્મૈવ, ન વસ્ત્વન્તરમ્ . તત આત્મા એક એવોપાસ્ય ઇતિ સ્વયમેવ પ્રદ્યોતતે . સ કિલ —
સેવન કરને યોગ્ય હૈ — ઇસપ્રકાર સ્વયં ઉદ્દેશ રખકર દૂસરોંકો વ્યવહારસે પ્રતિપાદન કરતે હૈં કિ ‘સાધુ પુરુષકો દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર સદા સેવન કરને યોગ્ય હૈ’ . કિન્તુ પરમાર્થસે દેખા જાયે તો યહ તીનોં એક આત્મા હી હૈં, ક્યોંકિ વે અન્ય વસ્તુ નહીં — કિન્તુ આત્માકી હી પર્યાય હૈં . જૈસે કિસી દેવદત્ત નામક પુરુષકે જ્ઞાન, શ્રદ્ધાન ઔર આચરણ, દેવદત્તકે સ્વભાવકા ઉલ્લંઘન ન કરનેસે, (વે) દેવદત્ત હી હૈં, — અન્ય વસ્તુ નહીં, ઇસીપ્રકાર આત્મામેં ભી આત્માકે જ્ઞાન, શ્રદ્ધાન ઔર આચરણ, આત્માકે સ્વભાવકા ઉલ્લંઘન ન કરનેસે, આત્મા હી હૈં — અન્ય વસ્તુ નહીં . ઇસલિયે યહ સ્વયમેવ સિદ્ધ હોતા હૈ કિ એક આત્મા હી સેવન કરને યોગ્ય હૈ .
ભાવાર્થ : — દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર — તીનોં આત્માકી હી પર્યાય હૈં, કોઈ ભિન્ન વસ્તુ નહીં હૈં, ઇસલિયે સાધુ પુરુષોંકો એક આત્માકા હી સેવન કરના યહ નિશ્ચય હૈ ઔર વ્યવહારસે દૂસરોંકો ભી યહી ઉપદેશ કરના ચાહિએ ..૧૬..
અબ, ઇસી અર્થકા કલશરૂપ શ્લોક કહતે હૈં : —
શ્લોકાર્થ : — [પ્રમાણતઃ ] પ્રમાણદૃષ્ટિસે દેખા જાયે તો [આત્મા ] યહ આત્મા [સમમ્ મેચકઃ અમેચકઃ ચ અપિ ] એક હી સાથ અનેક અવસ્થારૂપ (‘મેચક’) ભી હૈ ઔર એક અવસ્થારૂપ (‘અમેચક’) ભી હૈ, [દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રૈઃ ત્રિત્વાત્ ] ક્યોંકિ ઇસે દર્શન-જ્ઞાન- ચારિત્રસે તો ત્રિત્વ (તીનપના) હૈ ઔર [સ્વયમ્ એકત્વતઃ ] અપનેસે અપનેકો એકત્વ હૈ .
ભાવાર્થ : — પ્રમાણદૃષ્ટિમેં ત્રિકાલસ્વરૂપ વસ્તુ દ્રવ્યપર્યાયરૂપ દેખી જાતી હૈ, ઇસલિયે આત્માકો ભી એક હી સાથ એક-અનેકસ્વરૂપ દેખના ચાહિએ .૧૬.
અબ, નયવિવક્ષા કહતે હૈં : —