bhedadarśanāttrasasthāvarāṇāṁ bhasman iv niḥśaṁk mupamardanen hiṁsā‘bhāvādbhavatyev bandhasyābhāvaḥ . tathā raktadviṣṭavimūḍho jīvo badhyamāno mocanīy iti rāgadveṣamohebhyo jīvasya paramārthato bhedadarśanen mokṣopāyaparigrahaṇābhāvāt bhavatyev mokṣasyābhāvaḥ .
rāyā hu ṇiggado tti ya eso balasamudayassa ādeso .
vavahāreṇ du vuccadi tatthekko ṇiggado rāyā ..47.. paramārthakā kahanevālā hai isalie, aparamārthabhūt hone par bhī, dharmatīrthakī pravr̥tti karaneke lie (vyavahāranay) batalānā nyāyasaṅgat hī hai . parantu yadi vyavahāranay na batāyā jāye to, paramārthase ( – niścayanayase) jīv śarīrase bhinna batāye jāneke kāraṇ, jaise bhasmako masal denemeṁ hiṁsākā abhāv hai usīprakār, trasasthāvar jīvoṁko niḥśaṁkatayā masal dene – kucal dene (ghāt karane)meṁ bhī hiṁsākā abhāv ṭhaharegā aur is kāraṇ bandhakā hī abhāv siddha hogā; tathā paramārthake dvārā jīv rāgadveṣamohase bhinna batāye jāneke kāraṇ, ‘rāgī, dveṣī, mohī jīv karmase ban̐dhatā hai use chuṛānā’ — isaprakār mokṣake upāyake grahaṇakā abhāv ho jāyegā aur isase mokṣakā hī abhāv hogā . (isaprakār yadi vyavahāranay na batāyā jāy to bandha-mokṣakā abhāv ṭhaharatā hai .)
bhāvārtha : — paramārthanay to jīvako śarīr tathā rāgadveṣamohase bhinna kahatā hai . yadi isīkā ekānta grahaṇ kiyā jāye to śarīr tathā rāgadveṣamoh pudgalamay siddha hoṁge, to phi ra pudgalakā ghāt karanese hiṁsā nahīṁ hogī tathā rāgadveṣamohase bandha nahīṁ hogā . isaprakār, paramārthase jo saṁsār-mokṣa donoṁkā abhāv kahā hai ekāntase yah hī ṭhaharegā . kintu aisā ekāntarūp vastukā svarūp nahīṁ hai; avastukā śraddhān, jñān, ācaraṇ avasturūp hī hai . isaliye vyavahāranayakā upadeś nyāyaprāpta hai . isaprakār syādvādase donoṁ nayoṁkā virodh miṭākar śraddhān karanā so samyaktva hai ..46..
ab śiṣya pūchatā hai ki yah vyavahāranay kis dr̥ṣṭāntase pravr̥tta huā hai ? usakā uttar kahate haiṁ : —
96