salilaspr̥ṣṭatvaparyāyeṇānubhūyamānatāyāṁ salilaspr̥ṣṭatvaṁ bhūtārthamapyekāntataḥ salilāspr̥śyaṁ bisinīpatrasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano‘nādibaddhasya baddhaspr̥ṣṭatva- paryāyeṇānubhūyamānatāyāṁ baddhaspr̥ṣṭatvaṁ bhūtārthamapyekāntataḥ pudgalāspr̥śyamātmasvabhāv- mupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā ca mr̥ttikāyāḥ karakakarīrakarkarīkapālādi- paryāyeṇānubhūyamānatāyāmanyatvaṁ bhūtārthamapi sarvato‘pyaskhalantamekaṁ mr̥ttikāsvabhāvamupetyānu- bhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano nārakādiparyāyeṇānubhūyamānatāyāmanyatvaṁ bhūtārthamapi sarvato‘pyaskhalantamek mātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā ca vāridhervr̥ddhihāni-
jaise kamalinī-patra jalameṁ ḍūbā huā ho to usakā jalase sparśit honerūp avasthāse anubhav karanepar jalase sparśit honā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jalase kiṁcitmātra bhī na sparśit hone yogya kamalinī-patrake svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar jalase sparśit honā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār anādi kālase ban̐dhe hue ātmākā, pudgalakarmoṁse baṁdhane — sparśit honerūp avasthāse anubhav karanepar baddhaspr̥ṣṭatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi pudgalase kiṁcitmātra bhī sparśit na hone yogya ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar baddhaspr̥ṣṭatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
tathā jaise miṭṭīkā, kamaṇḍal, ghaṛā, jhārī, sakorā ityādi paryāyoṁse anubhav karanepar anyatva bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi sarvataḥ askhalit ( – sarva paryāyabhedoṁse kiṁcitmātra bhī bhedarūp na honevāle aise) ek miṭṭīke svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar anyatva abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, nārak ādi paryāyoṁse anubhav karanepar (paryāyoṁke anya-anyatvarūp) anyatva bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi sarvataḥ askhalit ( – sarva paryāyabhedoṁse kiṁcitmātra bhī bhedarūp na honevāle aise) ek caitanyākār ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar anyatva abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise samudrakā, vr̥ddhihānirūp avasthāse anubhav karanepar aniyatatā (aniścitatā) bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi nitya-sthir samudrasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar aniyatatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, vr̥ddhihānirūp paryāyabhedoṁse anubhav karanepar aniyatatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi nitya-sthir (niścal) ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar aniyatatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise suvarṇakā, cikanāpan, pīlāpan, bhārīpan ityādi guṇarūp bhedoṁse anubhav karanepar
38