paryāyeṇānubhūyamānatāyāmaniyatatvaṁ bhūtārthamapi nityavyavasthitaṁ vāridhisvabhāv- mupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano vr̥ddhihāniparyāyeṇānubhūyamānatāyāmaniyatatvaṁ bhūtārthamapi nityavyavasthitamātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā ca kāṁcanasya snigdhapītagurutvādiparyāyeṇānubhūyamānatāyāṁ viśeṣatvaṁ bhūtārthamapi pratyastamitasamastaviśeṣaṁ kāṁcanasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano jñānadarśanādiparyāyeṇānubhūyamānatāyāṁ viśeṣatvaṁ bhūtārthamapi pratyastamitasamastaviśeṣamātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā cāpāṁ saptārciḥpratyayauṣṇyasamāhitatvaparyāyeṇānubhūyamānatāyāṁ saṁyuktatvaṁ bhūtārthamapyekāntataḥ śītamapsvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmanaḥ karmapratyayamohasamāhitatva- paryāyeṇānubhūyamānatāyāṁ saṁyuktatvaṁ bhūtārthamapyekāntataḥ svayaṁ bodhaṁ jīvasvabhāvamupetyānubhūy- mānatāyāmabhūtārtham . viśeṣatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jisameṁ sarva viśeṣ vilay ho gaye haiṁ aise suvarṇa svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar viśeṣatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, jñān, darśan ādi guṇarūp bhedoṁse anubhav karanepar viśeṣatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jisameṁ sarva viśeṣ vilay ho gaye haiṁ aise ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar viśeṣatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise jalakā, agni jisakā nimitta hai aisī uṣṇatāke sāth saṁyukta tārūp taptatārūp -avasthāse anubhav karanepar (jalako) uṣṇatārūp saṁyukta tā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi ekānta śītalatārūp jalasvabhāvake samīp jākar anubhav karane par (uṣṇatāke sāth) saṁyukta tā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, karma jisakā nimitta hai aise mohake sāth saṁyukta tārūp avasthāse anubhav karanepar saṁyukta tā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jo svayaṁ ekānta bodharūp (jñānarūp) hai aise jīvasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar saṁyukta tā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
bhāvārtha : — ātmā pāṁc prakārase anekarūp dikhāī detā hai : — (1) anādi kālase karmapudgalake sambandhase bandhā huā karmapudgalake sparśavālā dikhāī detā hai, (2) karmake nimittase honevālī nar, nārak ādi paryāyoṁmeṁ bhinna bhinna svarūpase dikhāī detā hai, (3) śakti ke avibhāg praticched (aṁś) ghaṭate bhī haiṁ, barḥate bhī haiṁ — yah vastusvabhāv hai, isalie vah nitya-niyat ekarūp dikhāī nahīṁ detā, (4) vah darśan, jñān ādi anek guṇoṁse viśeṣarūp dikhāī detā hai aur (5) karmake nimittase honevāle moh, rāg, dveṣ ādi