pariṇāmoṅkar sahit vah sukhaduḥkharūp dikhāī detā hai . yah sab ashuddhadravyārthikarūp vyavahāranayakā viṣhay hai . is dr̥uṣhṭi (apekṣhā)se dekhā jāye to yah sab satyārtha hai . parantu ātmākā ek svabhāv is nayase grahaṇ nahīn hotā, aur ek svabhāvako jāne binā yathārtha ātmāko kaise jānā jā sakatā hai ? isalie dūsare nayako — usake pratipakṣhī shuddhadravyārthik nayako — grahaṇ karake, ek asādhāraṇ gnāyakamātra ātmākā bhāv lekar, use shuddhanayakī dr̥uṣhṭise sarva paradravyonse bhinna, sarva paryāyommen aikākār, hānivr̥uddhise rahit, visheṣhonse rahit aur naimittik bhāvonse rahit dekhā jāye to sarva (pāñch) bhāvonse jo anekaprakāratā hai vah abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
yahān yah samajhanā chāhie ki vastukā svarūp ananta dharmātmak hai, vah syādvādase yathārtha siddha hotā hai . ātmā bhī ananta dharmavālā hai . usake kuchh dharma to svābhāvik hain aur kuchh pudgalake sanyogase hote hain . jo karmake sanyogase hote hain, unase to ātmākī sānsārik pravr̥utti hotī hai aur tatsambandhī jo sukh-duḥkhādi hote hain unhen bhogatā hai . yah, is ātmākī anādikālīn agnānase paryāyabuddhi hai; use anādi-ananta ek ātmākā gnān nahīn hai . ise batānevālā sarvagnakā āgam hai . usamen shuddhadravyārthik nayase yah batāyā hai ki ātmākā ek asādhāraṇ chaitanyabhāv hai jo ki akhaṇḍa nitya aur anādinidhan hai . use jānanese paryāyabuddhikā pakṣhapāt miṭ jātā hai . paradravyonse, unake bhāvonse aur unake nimittase honevāle apane vibhāvonse apane ātmāko bhinna jānakar jīv usakā anubhav karatā hai tab paradravyake bhāvonsvarūp pariṇamit nahīn hotā; isalie karma bandha nahīn hotā aur sansārase nivr̥utta ho jātā hai . isaliye paryāyārthikarūp vyavahāranayako gauṇ karake abhūtārtha (asatyārtha) kahā hai aur shuddha nishchayanayako satyārtha kahakar usakā ālamban diyā hai . vastusvarūpakī prāpti honeke bād usakā bhī ālamban nahīn rahatā . is kathanase yah nahīn samajh lenā chāhie ki shuddhanayako satyārtha kahā hai, isalie ashuddhanay sarvathā asatyārtha hī hai . aisā mānanese vedāntamatavāle jo ki sansārako sarvathā avastu mānate hain unakā sarvathā ekānta pakṣha ā jāyegā aur usase mithyātva ā jāyegā, isaprakār yah shuddhanayakā ālamban bhī vedāntiyoṅkī bhānti mithyādr̥uṣhṭipanā lāyegā . isaliye sarva nayoṅkī kathañchit satyārthatākā shraddhān karanese hī samyagdr̥uṣhṭi huā jā sakatā hai . isaprakār syādvādako samajhakar jinamatakā sevan karanā chāhie, mukhya-gauṇ kathanako sunakar sarvathā ekānta pakṣha nahīn pakaṛanā chāhie . is gāthāsūtrakā vivechan karate hue ṭīkākār āchāryane bhī kahā hai ki ātmā vyavahāranayakī dr̥uṣhṭimen jo
40