paryāyeṇānubhūyamānatāyāmaniyatatvan bhūtārthamapi nityavyavasthitan vāridhisvabhāv- mupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano vr̥uddhihāniparyāyeṇānubhūyamānatāyāmaniyatatvan bhūtārthamapi nityavyavasthitamātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā cha kāñchanasya snigdhapītagurutvādiparyāyeṇānubhūyamānatāyān visheṣhatvan bhūtārthamapi pratyastamitasamastavisheṣhan kāñchanasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano gnānadarshanādiparyāyeṇānubhūyamānatāyān visheṣhatvan bhūtārthamapi pratyastamitasamastavisheṣhamātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā chāpān saptārchiḥpratyayauṣhṇyasamāhitatvaparyāyeṇānubhūyamānatāyān sanyuktatvan bhūtārthamapyekāntataḥ shītamapsvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmanaḥ karmapratyayamohasamāhitatva- paryāyeṇānubhūyamānatāyān sanyuktatvan bhūtārthamapyekāntataḥ svayam bodhan jīvasvabhāvamupetyānubhūy- mānatāyāmabhūtārtham . visheṣhatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jisamen sarva visheṣh vilay ho gaye hain aise suvarṇa svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar visheṣhatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, gnān, darshan ādi guṇarūp bhedonse anubhav karanepar visheṣhatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jisamen sarva visheṣh vilay ho gaye hain aise ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar visheṣhatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise jalakā, agni jisakā nimitta hai aisī uṣhṇatāke sāth sanyukta tārūp taptatārūp -avasthāse anubhav karanepar (jalako) uṣhṇatārūp sanyukta tā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi ekānta shītalatārūp jalasvabhāvake samīp jākar anubhav karane par (uṣhṇatāke sāth) sanyukta tā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, karma jisakā nimitta hai aise mohake sāth sanyukta tārūp avasthāse anubhav karanepar sanyukta tā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jo svayam ekānta bodharūp (gnānarūp) hai aise jīvasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar sanyukta tā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
bhāvārtha : — ātmā pāñch prakārase anekarūp dikhāī detā hai : — (1) anādi kālase karmapudgalake sambandhase bandhā huā karmapudgalake sparshavālā dikhāī detā hai, (2) karmake nimittase honevālī nar, nārak ādi paryāyommen bhinna bhinna svarūpase dikhāī detā hai, (3) shakti ke avibhāg pratichchhed (ansh) ghaṭate bhī hain, barḥate bhī hain — yah vastusvabhāv hai, isalie vah nitya-niyat ekarūp dikhāī nahīn detā, (4) vah darshan, gnān ādi anek guṇonse visheṣharūp dikhāī detā hai aur (5) karmake nimittase honevāle moh, rāg, dveṣh ādi