salilaspr̥uṣhṭatvaparyāyeṇānubhūyamānatāyān salilaspr̥uṣhṭatvan bhūtārthamapyekāntataḥ salilāspr̥ushyan bisinīpatrasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano‘nādibaddhasya baddhaspr̥uṣhṭatva- paryāyeṇānubhūyamānatāyān baddhaspr̥uṣhṭatvan bhūtārthamapyekāntataḥ pudgalāspr̥ushyamātmasvabhāv- mupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā cha mr̥uttikāyāḥ karakakarīrakarkarīkapālādi- paryāyeṇānubhūyamānatāyāmanyatvan bhūtārthamapi sarvato‘pyaskhalantamekan mr̥uttikāsvabhāvamupetyānu- bhūyamānatāyāmabhūtārtham, tathātmano nārakādiparyāyeṇānubhūyamānatāyāmanyatvan bhūtārthamapi sarvato‘pyaskhalantamek mātmasvabhāvamupetyānubhūyamānatāyāmabhūtārtham . yathā cha vāridhervr̥uddhihāni-
jaise kamalinī-patra jalamen ḍūbā huā ho to usakā jalase sparshit honerūp avasthāse anubhav karanepar jalase sparshit honā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi jalase kiñchitmātra bhī na sparshit hone yogya kamalinī-patrake svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar jalase sparshit honā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār anādi kālase ban̐dhe hue ātmākā, pudgalakarmonse bandhane — sparshit honerūp avasthāse anubhav karanepar baddhaspr̥uṣhṭatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi pudgalase kiñchitmātra bhī sparshit na hone yogya ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar baddhaspr̥uṣhṭatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
tathā jaise miṭṭīkā, kamaṇḍal, ghaṛā, jhārī, sakorā ityādi paryāyonse anubhav karanepar anyatva bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi sarvataḥ askhalit ( – sarva paryāyabhedonse kiñchitmātra bhī bhedarūp na honevāle aise) ek miṭṭīke svabhāvake samīp jākar anubhav karanepar anyatva abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, nārak ādi paryāyonse anubhav karanepar (paryāyoṅke anya-anyatvarūp) anyatva bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi sarvataḥ askhalit ( – sarva paryāyabhedonse kiñchitmātra bhī bhedarūp na honevāle aise) ek chaitanyākār ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar anyatva abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise samudrakā, vr̥uddhihānirūp avasthāse anubhav karanepar aniyatatā (anishchitatā) bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi nitya-sthir samudrasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar aniyatatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai; isīprakār ātmākā, vr̥uddhihānirūp paryāyabhedonse anubhav karanepar aniyatatā bhūtārtha hai — satyārtha hai, tathāpi nitya-sthir (nishchal) ātmasvabhāvake samīp jākar anubhav karanepar aniyatatā abhūtārtha hai — asatyārtha hai .
jaise suvarṇakā, chikanāpan, pīlāpan, bhārīpan ityādi guṇarūp bhedonse anubhav karanepar
38