shlokārtha : — [ekaḥ api ] ātmā ek hai, tathāpi [vyavahāreṇ ] vyavahāradr̥uṣhṭise dekhā jāy to [trisvabhāvatvāt ] tīn-svabhāvarūpatāke kāraṇ [mechakaḥ ] anekākārarūp (‘mechak’) hai, [darshan-gnān-chāritraiḥ tribhiḥ pariṇatatvataḥ ] kyoṅki vah darshan, gnān aur chāritra — in tīn bhāvonrūp pariṇaman karatā hai .
bhāvārtha : — shuddhadravyārthik nayase ātmā ek hai; jab is nayako pradhān karake kahā jātā hai tab paryāyārthik nay gauṇ ho jātā hai, isalie ekako tīnarūp pariṇamit hotā huā kahanā so vyavahār huā, asatyārtha bhī huā . isaprakār vyavahāranayase ātmāko darshan, gnān, chāritrarūp pariṇāmoṅke kāraṇ ‘mechak’ kahā hai .17.
ab, paramārthanayase kahate hain : —
shlokārtha : — [paramārthen tu ] shuddha nishchayanayase dekhā jāye to [vyakta -gnātr̥utva-jyotiṣhā ] pragaṭ gnāyakatvajyotimātrase [ekakaḥ ] ātmā ekasvarūp hai, [sarva-bhāvāntar-dhvansi-svabhāvatvāt ] kyoṅki shuddhadravyārthik nayase sarva anyadravyake svabhāv tathā anyake nimittase honevāle vibhāvoṅko dūr karanerūp usakā svabhāv hai, isaliye vah [amechakaḥ ] ‘amechak’ hai — shuddha ekākār hai .
bhāvārtha : — bhedadr̥uṣhṭiko gauṇ karake abhedadr̥uṣhṭise dekhā jāye to ātmā ekākār hī hai, vahī amechak hai .18.
ātmāko pramāṇ-nayase mechak, amechak kahā hai, us chintāko miṭākar jaise sādhyakī siddhi ho vaisā karanā chāhie, yah āgeke shlokamen kahate hain : —
shlokārtha : — [ātmanaḥ ] yah ātmā [mechak-amechakatvayoḥ ] mechak hai — bhedarūp
48