yataH ete.adhyavasAnAdayaH samastA ev bhAvA bhagavadbhirvishvasAkShibhirarhadbhiH pudgaladravyapariNAmamayatven praj~naptAH santashchaitanyashUnyAtpudgaladravyAdatiriktatven praj~nApyamAna.n chaitanyasvabhAva.n jIvadravya.n bhavitu.n notsahante; tato na khalvAgamayuktisvAnubhavairbAdhitapakShatvAtta- dAtmavAdinaH paramArthavAdinaH . etadev sarvaj~navachana.n tAvadAgamaH . iya.n tu svAnubhavagarbhitA yuktiH — na khalu naisargikarAgadveShakalmAShitamadhyavasAna.n jIvaH tathAvidhAdhyavasAnAt kArtasvarasyev shyAmikAyA atiriktatvenAnyasya chitsvabhAvasya vivechakaiH svayamupalabhyamAnatvAt . na khalvanA-
sab kevalIjin bhAShiyA, kis rIt jIv kaho unhe.n ? 44..
gAthArtha : — [ete ] yah pUrvakathit adhyavasAn Adi [sarve bhAvAH ] bhAv hai.n ve sabhI [pudgaladravyapariNAmaniShpannAH ] pudgaladravyake pariNAmase utpanna hue hai.n isaprakAr [kevalijinaiH ] kevalI sarvaj~na jinendradevo.nne [bhaNitAH ] kahA hai [te ] unhe.n [jIvaH iti ] jIv aisA [katha.n uchyante ] kaise kahA jA sakatA hai ?
TIkA : — yah samasta hI adhyavasAnAdi bhAv, vishvake (samasta padArtho.nke) sAkShAt dekhanevAle bhagavAn (vItarAg sarvaj~na) araha.ntadevo.nke dvArA pudgaladravyake pariNAmamay kahe gaye hai.n isaliye, ve chaitanyasvabhAvamay jIvadravya honeke liye samartha nahI.n hai.n ki jo jIvadravya chaitanyabhAvase shUnya aise pudgaladravyase atirikta (bhinna) kahA gayA hai; isaliye jo in adhyavasAnAdikako jIv kahate hai.n ve vAstavame.n paramArthavAdI nahI.n hai.n; kyo.nki Agam, yukti aur svAnubhavase unakA pakSha bAdhit hai . usame.n, ‘ve jIv nahI.n hai.n ’ yah sarvaj~nakA vachan hai vah to Agam hai aur vah (nimnokta) svAnubhavagarbhit yukti hai : — svayamev utpanna hue rAg-dveShake dvArA malin adhyavasAn hai.n ve jIv nahI.n hai; kyo.nki, kAlimAse bhinna suvarNakI bhA.nti, tathAvidh adhyavasAnase bhinna anya chitsvabhAvarUp jIv bhedaj~nAniyo.nke dvArA svaya.n