nAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . majjitAvadubhayAtmakatvAdAtmakarmobhayamev jIvaH kArtsnyataH karmaNo.atiriktatvenAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . arthakriyAsamarthaH karmasa.nyog ev jIvaH karmasa.nyogAtkhaTvAyA iv aShTakAShThasa.nyogAdatiriktatvenAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . evameva.nprakArA itare.api bahuprakArAH paramAtmeti vyapadishanti durmedhasaH, kintu na te paramArthavAdibhiH paramArthavAdin iti nirdishyante .
kutaH — kahate hai.n ki sAtA-asAtArUpase vyApta samasta tIvramandatvaguNo.nse bhedarUp honevAlA karmakA anubhav hI jIv hai, kyo.nki sukhaHdukhase anya alag koI jIv dikhAI nahI.n detA .6. koI kahate hai.n ki shrIkhaNDakI bhA.Nti ubhayarUp mile hue AtmA aur karma, dono.n milakar hI jIv hai.n, kyo.nki sampUrNatayA karmo.nse bhinna alag koI jIv dikhAI nahI.n detA .7. koI kahate hai.n ki arthakriyAme.n (prayojanabhUt kriyAme.n) samartha aisA jo karmakA sa.nyog vah hI jIv hai, kyo.nki jaise ATh laka.Diyo.nke sa.nyogase bhinna alag koI pala.ng dikhAI nahI.n detA isI prakAr karmo.nke sa.nyogase anya alag koI jIv dikhAI nahI.n detA . (ATh laka.DiyA.n milakar pala.ng banA tab vah arthakriyAme.n samartha huA; isIprakAr yahA.N bhI jAnanA .) .8. isaprakAr ATh prakAr to yah kahe aur aise aise anya bhI anek prakArake durbuddhi (vividh prakArase) parako AtmA kahate hai.n; parantu paramArthake j~nAtA unhe.n satyArthavAdI nahI.n kahate .
bhAvArtha : — jIv-ajIv dono.n anAdikAlase ekakShetrAvagAhasa.nyogarUpase mile hue hai.n, aur anAdikAlase hI pudgalake sa.nyogase jIvakI anek vikArasahit avasthAye.n ho rahI hai.n . paramArthadR^iShTise dekhane par, jIv to apane chaitanyatva Adi bhAvo.nko nahI.n Cho.DtA aur pudgal apane mUrtik ja.Dtva Adiko nahI.n Cho.DtA . parantu jo paramArthako nahI.n jAnate ve sa.nyogase hue bhAvo.nko hI jIv kahate hai.n; kyo.nki paramArthase jIvakA svarUp pudgalase bhinna sarvaj~nako dikhAI detA hai tathA sarvaj~nakI paramparAke Agamase jAnA jA sakatA hai, isaliye jinake matame.n sarvaj~na nahI.n hai.n ve apanI buddhise anek kalpanAye.n karake kahate hai.n . uname.nse vedAntI, mImA.nsak, sA.nkhya, yog, bauddha, naiyAyik, vaisheShik, chArvAk Adi mato.nke Ashay lekar ATh prakAr to pragaT kahe hai.n; aur anya bhI apanI-apanI buddhise anek kalpanAye.n karake anek prakArase kahate hai.n so kahA.N tak kahA jAye ?.39 se 43..
aisA kahanevAle satyArthavAdI kyo.n nahI.n hai.n so kahate hai.n : —
90