yathA pathi prasthita.n ka~nchitsArtha.n muShyamANamavalokya tAtsthyAttadupachAreN muShyat eSh panthA iti vyavahAriNA.n vyapadeshe.api na nishchayato vishiShTAkAshadeshalakShaNaH kashchidapi panthA muShyate, tathA jIve bandhaparyAyeNAvasthita.nkarmaNo nokarmaNo vA varNamutprekShya tAtsthyAttadupachAreN jIvasyaiSh varNa iti vyavahArato.arhaddevAnA.n praj~nApane.api na nishchayato nityamevAmUrtasvabhAvasyopayogaguNAdhikasya jIvasya kashchidapi varNo.asti . eva.n gandharasasparsharUpasharIrasa.nsthAnasa.nhananarAgadveShamohapratyayakarmanokarma-
gAthArtha : — [pathi muShyamANa.n ] jaise mArgame.n jAte huye vyaktiko luTatA huA [dR^iShTavA ] dekhakar ‘[eShaH panthA ] yah mArga [muShyate ] luTatA hai’ isaprakAr [vyavahAriNaH lokAH ] vyavahArIjan [bhaNanti ] kahate hai.n; kintu paramArthase vichAr kiyA jAye to [kashchit panthA ] koI mArga to [na cha muShyate ] nahI.n luTatA, mArgame.n jAtA huA manuShya hI luTatA hai; [tathA ] isaprakAr [jIve ] jIvame.n [karmaNA.n nokarmaNA.n cha ] karmo.nkA aur nokarmo.nkA [varNam ] varNa [dR^iShTavA ] dekhakar ‘[jIvasya ] jIvakA [eShaH varNaH ] yah varNa hai’ isaprakAr [jinaiH ] jinendradevane [vyavahArataH ] vyavahArase [ukta : ] kahA hai . isIprakAr [gandharasasparsharUpANi ] gandha, ras, sparsha, rUp, [dehaH sa.nsthAnAdayaH ] deh, sa.nsthAn Adi [ye cha sarve ] jo sab hai.n, [vyavahArasya ] ve sab vyavahArase [nishchayadraShTAraH ] nishchayake dekhanevAle [vyapadishanti ] kahate hai.n .
TIkA : — jaise vyavahArI jan, mArgame.n jAte hue kisI sArtha(sa.ngh)ko luTatA huA dekhakar, sa.nghakI mArgame.n sthiti honese usakA upachAr karake, ‘yah mArga luTatA hai’ aisA kahate hai.n, tathApi nishchayase dekhA jAye to, jo AkAshake amuk bhAgasvarUp hai aisA koI mArga to nahI.n luTatA; isIprakAr bhagavAn arahantadev, jIvame.n bandhaparyAyase sthitiko prApta (rahA huA) karma aur nokarmakA varNa dekhakar, (karma-nokarmake) varNakI (bandhaparyAyase) jIvame.n sthiti honese usakA upachAr karake, ‘jIvakA yah varNa hai aisA vyavahArase pragaT karate hai.n, tathApi nishchayase, sadA hI jisakA amUrta svabhAv hai aur jo upayogaguNake dvArA anyadravyo.nse adhik