nishchayataH karmakaraNayorabhinnatvAt yadyen kriyate tattadeveti kR^itvA, yathA kanakapatra.n kanaken kriyamANa.n kanakamev, na tvanyat, tathA jIvasthAnAni bAdarasUkShmaikendriyadvitrichatuHpa.nchendriy- paryAptAparyAptAbhidhAnAbhiH pudgalamayIbhiH nAmakarmaprakR^itibhiH kriyamANAni pudgal ev, na tu jIvaH . nAmakarmaprakR^itInA.n pudgalamayatva.n chAgamaprasiddha.n dR^ishyamAnasharIrAdimUrtakAryAnumeya.n cha . eva.n gandharasasparsharUpasharIrasa.nsthAnasa.nhananAnyapi pudgalamayanAmakarmaprakR^itinirvR^ittatve sati tadavyatirekA- jjIvasthAnairevoktAni . tato na varNAdayo jIv iti nishchayasiddhAntaH .
tadev tatsyAnna katha.nchanAnyat .
[karaNabhUtAbhiH ] karaNasvarUp hokar [nirvR^ittAni ] rachit [jIvasthAnAni ] jo jIvasthAn
(jIvasamAs) hai.n ve [jIvaH ] jIv [katha.n ] kaise [bhaNyate ] kahe jA sakate hai.n ?
TIkA : — nishchayanayase karma aur karaNakI abhinnatA honese, jo jisase kiyA jAtA hai ( – hotA hai) vah vahI hai — yah samajhakar (nishchay karake), jaise suvarNapatra suvarNase kiyA jAtA honese suvarNa hI hai, anya kuCh nahI.n hai, isIprakAr jIvasthAn bAdar, sUkShma, ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy, pa.nchendriy, paryApta aur aparyApta nAmak pudgalamayI nAmakarmakI prakR^itiyo.nse kiye jAte honese pudgal hI hai.n, jIv nahI.n hai.n . aur nAmakarmakI prakR^itiyo.nkI pudgalamayatA to Agamase prasiddha hai tathA anumAnase bhI jAnI jA sakatI hai, kyo.nki pratyakSha dikhAI denevAle sharIr Adi to mUrtik bhAv hai.n ve karmaprakR^itiyo.nke kArya hai.n, isaliye karmaprakR^itiyA.N pudgalamay hai.n aisA anumAn ho sakatA hai .
isIprakAr gandha, ras, sparsha, rUp, sharIr, sa.nsthAn aur sa.nhanan bhI pudgalamay nAmakarmakI prakR^itiyo.nke dvArA rachit honese pudgalase abhinna hai; isaliye mAtra jIvasthAno.nko pudgalamay kahane par, in sabako bhI pudgalamay hI kathit samajhanA chAhiye .
isaliye varNAdik jIv nahI.n hai.n yah nishchayanayakA siddhAnta hai ..65-66..
yahA.N isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [yen ] jis vastuse [atra yad ki.nchit nirvartyate ] jo bhAv bane, [tat ] vah bhAv [tad ev syAt ] vah vastu hI hai, [katha.nchan ] kisI bhI prakAr [ anyat na ] anya vastu nahI.n hai; [ih ] jaise jagatame.n [rukmeN nirvR^ittam asikosha.n ] svarNanirmit myAnako [rukma.n pashyanti ] log
120