yathottara.nganistara.ngAvasthayoH samIrasa.ncharaNAsa.ncharaNanimittayorapi samIrapArAvArayorvyApya- vyApakabhAvAbhAvAtkartR^ikarmatvAsiddhau pArAvAr ev svayamantarvyApako bhUtvAdimadhyAnteShUttara.ng- nistara.ngAvasthe vyApyottara.ng nistara.ng tvAtmAna.n kurvannAtmAnamekamev kurvan pratibhAti, na punaranyat, yathA sa ev cha bhAvyabhAvakabhAvAbhAvAtparabhAvasya pareNAnubhavitumashakyatvAduttara.ng nistara.ng tvAtmAnamanubhavannAtmAnamekamevAnubhavan pratibhAti, na punaranyat, tathA sasa.nsAraniHsa.nsArAvasthayoH
isaliye yah siddha huA ki jIvako apane hI pariNAmo.nke sAth kartAkarmabhAv aur bhoktAbhogyabhAv (bhoktAbhogyapanA) hai aisA ab kahate hai.n : —
AtmA kare nijako hi yah mantavya nishchay nayahikA, aru bhogatA nijako hi AtmA, shiShya yo.n tU jAnanA ..83..
gAthArtha : — [nishchayanayasya ] nishchayanayakA [evam ] aisA mat hai ki [AtmA ] AtmA [AtmAnam ev hi ] apaneko hI [karoti ] karatA hai [tu punaH ] aur phi ra [AtmA ] AtmA [ta.n cha ev AtmAnam ] apaneko hI [vedayate ] bhogatA hai aisA he shiShya ! tU [jAnIhi ] jAn .
TIkA : — jaise uttara~N.hga1 aur nistara~N.hga2 avasthAo.nko havAkA chalanA aur na chalanA nimitta hone par bhI havA aur samudrako vyApyavyApakabhAvakA abhAv honese kartAkarmapanekI asiddhi hai isaliye, samudra hI svaya.n antarvyApak hokar uttara~N.hga athavA nistara~N.hga avasthAme.n Adi-madhya-antame.n vyApta hokar uttara~N.hga athavA nistara~N.hga aisA apaneko karatA huA svaya.n ekako hI karatA huA pratibhAsit hotA hai, parantu anyako karatA huA pratibhAsit nahI.n hotA; aur phi ra jaise vahI samudra, bhAvyabhAvakabhAvake abhAvake kAraN parabhAvakA parake dvArA anubhav ashakya
152
1. uttara~N.hga = jisame.n tara.nge.n uThatI hai.n aisA; tara~N.hgavAlA .
2. nistara~N.hga = jisame.n tara.nge.n vilay ho gaI hai.n aisA; binA tara~N.hgo.nkA .