aya.n kilAj~nAnenAtmA parAtmanoH parasparavisheShAnirj~nAne sati paramAtmAna.n kurvannAtmAna.n cha para.n kurvansvayamaj~nAnamayIbhUtaH karmaNA.n kartA pratibhAti . tathA hi — tathAvidhAnubhavasampAdan- samarthAyAH rAgadveShasukhaduHkhAdirUpAyAH pudgalapariNAmAvasthAyAH shItoShNAnubhavasampAdanasamarthAyAH shItoShNAyAH pudgalapariNAmAvasthAyA iv pudgalAdabhinnatvenAtmano nityamevAtyantabhinnAyAsta- nnimittatathAvidhAnubhavasya chAtmano.abhinnatven pudgalAnnityamevAtyantabhinnasyAj~nAnAtparasparavisheShA- nirj~nAne satyekatvAdhyAsAt shItoShNarUpeNevAtmanA pariNamitumashakyen rAgadveShasukhaduHkhAdi- paraspar nimittanaimittikabhAv mAtra hai . kartA to dono.n apane apane bhAvake hai.n yah nishchay hai ..91..
gAthArtha : — [param ] jo parako [AtmAna.n ] apanerUp [kurvan ] karatA hai [cha ] aur [AtmAnam api ] apaneko bhI [para.n ] par [kurvan ] karatA hai, [saH ] vah [aj~nAnamayaH jIvaH ] aj~nAnamay jIv [karmaNA.n ] karmo.nkA [kArakaH ] kartA [bhavati ] hotA hai .
TIkA : — yah AtmA aj~nAnase apanA aur parakA paraspar bhed (antar) nahI.n jAnatA ho tab vah parako apanerUp aur apaneko pararUp karatA huA, svaya.n aj~nAnamay hotA huA, karmo.nkA kartA pratibhAsit hotA hai . yah spaShTatAse samajhAte hai.n : — jaise shIt-uShNakA anubhav karAneme.n samartha aisI shIt-uShNa pudgalapariNAmakI avasthA pudgalase abhinnatAke kAraN AtmAse sadA hI atyanta bhinna hai aur usake nimittase honevAlA us prakArakA anubhav AtmAse abhinnatAke kAraN pudgalase sadA hI atyanta bhinna hai, isIprakAr aisA anubhav karAneme.n samartha aisI rAgadveShasukhaduHkhAdirUp pudgalapariNAmakI avasthA pudgalase abhinnatAke kAraN AtmAse sadA hI atyanta bhinna hai aur