Samaysar-Hindi (itrans transliteration). Kalash: 64.

< Previous Page   Next Page >


Page 198 of 642
PDF/HTML Page 231 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-

yadi pudgaladravya.n jIve svayamabaddha.n satkarmabhAven svayamev na pariNamet, tadA tadapariNAmyev syAt . tathA sati sa.nsArAbhAvaH . ath jIvaH pudgaladravya.n karmabhAven pariNAmayati tato na sa.nsArAbhAvaH iti tarkaH . ki.n svayamapariNamamAna.n pariNamamAna.n vA jIvaH pudgaladravya.n karmabhAven pariNAmayet ? na tAvattatsvayamapariNamamAna.n pareN pariNamayitu.n pAryet; na hi svato.asatI shaktiH kartumanyen pAryate . svaya.n pariNamamAna.n tu na para.n pariNamayitAramapekShet; na hi vastushaktayaH paramapekShante . tataH pudgaladravya.n pariNAmasvabhAva.n svayamevAstu . tathA sati kalashapariNatA mR^ittikA svaya.n kalash iv jaDasvabhAvaj~nAnAvaraNAdikarmapariNata.n tadev svaya.n j~nAnAvaraNAdikarma syAt . iti siddha.n pudgaladravyasya pariNAmasvabhAvatvam .

(upajAti)
sthitetyavighnA khalu pudgalasya
svabhAvabhUtA pariNAmashaktiH
.
tasyA.n sthitAyA.n sa karoti bhAva.n
yamAtmanastasya sa ev kartA
..64..

TIkA :yadi pudgaladravya jIvame.n svaya.n na bandhatA huA karmabhAvase svayamev nahI.n pariNamatA ho, to vah apariNAmI hI siddha hogA . aisA hone par, sa.nsArakA abhAv hogA . (kyo.nki yadi pudgaladravya karmarUp nahI.n pariName to jIv karmarahit siddha hove; tab phi ra sa.nsAr kisakA ?) yadi yahA.N yah tarka upasthit kiyA jAye ki ‘‘jIv pudgaladravyako karmabhAvase pariNamAtA hai, isaliye sa.nsArakA abhAv nahI.n hogA’’, to usakA nirAkaraN do pakSho.nko lekar isaprakAr kiyA jAtA hai kiHkyA jIv svaya.n apariNamate hue pudgaladravyako karma bhAvarUp pariNamAtA hai yA svaya.n pariNamate hueko ? pratham, svaya.n apariNamate hueko dUsareke dvArA nahI.n pariNamAyA jA sakatA; kyo.nki (vastume.n) jo shakti svataH na ho use anya koI nahI.n kar sakatA . (isaliye pratham pakSha asatya hai .) aur svaya.n pariNamate hueko anya pariNamAnevAlekI apekShA nahI.n hotI; kyo.nki vastukI shaktiyA.N parakI apekShA nahI.n rakhatI.n . (isaliye dUsarA pakSha bhI asatya hai .) ataH pudgaladravya pariNamanasvabhAvavAlA svayamev ho . aisA honese, jaise ghaTarUp pariNamit miTTI hI svaya.n ghaT hai usI prakAr, ja.D.h.h svabhAvavAle j~nAnAvaraNAdikarmarUp pariNamit pudgaladravya hI svaya.n j~nAnAvaraNAdikarma hai . isaprakAr pudgaladravyakA pariNAmasvabhAvatva siddha huA ..116 se 120..

ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n :

shlokArtha :[iti ] isaprakAr [pudgalasya ] pudgaladravyakI [svabhAvabhUtA

198