yadi jIvasya tannimittabhUtavipachyamAnapudgalakarmaNA sahaiv rAgAdyaj~nAnapariNAmo bhavatIti vitarkaH, tadA jIvapudgalakarmaNoH sahabhUtasudhAharidrayoriv dvayorapi rAgAdyaj~nAnapariNAmApattiH . ath chaikasyaiv jIvasya bhavati rAgAdyaj~nAnapariNAmaH, tataH pudgalakarmavipAkAddhetoH pR^ithagbhUt ev jIvasya pariNAmaH .
kimAtmani baddhaspR^iShTa.n kimabaddhaspR^iShTa.n karmeti nayavibhAgenAh —
[rAgAditvam Apanne ] rAgAdibhAvako prApta ho jAye.n . [tu ] parantu [rAgAdibhiH pariNAmaH ] rAgAdibhAvase pariNAm to [jIvasya ekasya ] jIvake ekake hI [jAyate ] hotA hai, [tat ] isaliye [karmodayahetubhiH vinA ] ka rmodayarUp nimittase rahit hI arthAt bhinna hI [jIvasya ] jIvakA [pariNAmaH ] pariNAm hai .
TIkA : — yadi jIvake, rAgAdi-aj~nAnapariNAmake nimittabhUt udayAgat pudgalakarmake sAth hI (dono.n ekatrit hokar hI), rAgAdi-aj~nAnapariNAm hotA hai — aisA vitarka upasthit kiyA jAye to, jaise milI huI phi TakarI aur haldI – dono.nkA lAl ra.ngarUp pariNAm hotA hai usIprakAr, jIv aur pudgalakarma dono.nke rAgAdi-aj~nAnapariNAmakI Apatti A jAve . parantu ek jIvake hI rAgAdi-aj~nAnapariNAm to hotA hai; isaliye pudgalakarmakA uday jo ki jIvake rAgAdi- aj~nAnapariNAmakA nimitta hai usase bhinna hI jIvakA pariNAm hai .
bhAvArtha : — yadi yah mAnA jAye ki jIv aur pudgalakarma milakar rAgAdirUp pariNamate hai.n to dono.nke rAgAdirUp pariNAm siddha ho.n . kintu pudgalakarma to rAgAdirUp (jIvarAgAdirUp) kabhI nahI.n pariNam sakatA; isaliye pudgalakarmakA uday jo ki rAgAdipariNAmakA nimitta hai usase bhinna hI jIvakA pariNAm hai ..139-140..
ab yahA.N nayavibhAgase yah kahate hai.n ki ‘AtmAme.n karma baddhaspR^iShTa hai yA abaddhaspR^iShTa hai’ —
214