yataH sadavasthAyA.n tadAtvapariNItabAlastrIvat pUrvamanupabhogyatve.api vipAkAvasthAyA.n prApta- yauvanapUrvapariNItastrIvat upabhogyatvAt upayogaprAyogya.n pudgalakarmadravyapratyayAH santo.api karmoday- kAryajIvabhAvasadbhAvAdev badhnanti, tato j~nAnino yadi dravyapratyayAH pUrvabaddhAH santi santu, tathApi sa tu nirAsrav ev karmodayakAryasya rAgadveShamoharUpasyAsravabhAvasyAbhAve dravyapratyayAnAmabandha- hetutvAt . upabhogya [bhavanti ] hote hai.n [tathA ] usIprakAr, [j~nAnAvaraNAdibhAvaiH ] j~nAnAvaraNAdi bhAvase [saptAShTavidhAni bhUtAni ] sAt-ATh prakArase honevAle karmo.nko [badhnAti ] bA.Ndhate hai.n . [santi tu ] sattA-avasthAme.n ve [nirupabhogyAni ] nirUpabhogya hai.n arthAt bhoganeyogya nahI.n hai.n — [yathA ] jaise [ih ] is jagatame.n [bAlA strI ] bAl strI [puruShasya ] puruShake liye nirupabhogya hai . [yathA ] jaise [taruNI strI ] taruN strI (yuvatI) [narasya ] puruShako [badhnAti ] bA.Ndh letI hai, usIprakAr [tAni ] ve [upabhogyAni ] upabhogya arthAt bhogane yogya hone par bandhan karate hai.n [eten tu kAraNen ] is kAraNase [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTiko [abandhak : ] abandhak [bhaNitaH ] ka hA hai, kyo.nki [AsravabhAvAbhAve ] AsravabhAvake abhAvame.n [pratyayAH ] pratyayo.nko [bandhakAH ] (ka rmo.nkA) bandhak [na bhaNitAH ] nahI.n kahA hai
TIkA : — jaise pahale to tatkAlakI pariNIt bAl strI anupabhogya hai, kintu yauvanako prApta vah pahalekI pariNIt strI yauvanAvasthAme.n upabhogya hotI hai aur jisaprakAr upabhogya ho tadanusAr vah, puruShake rAgabhAvake kAraN hI, puruShako bandhan karatI hai — vashame.n karatI hai, isIprakAr jo pahale to sattAvasthAme.n anupabhogya hai.n, kintu vipAk-avasthAme.n upabhogayogya hote hai.n aise pudgalakarmarUp dravyapratyay hone par bhI ve upayogake prayog anusAr (arthAt dravyapratyayo.nke upabhogame.n upayog prayukta ho tadanusAr), karmodayake kAryarUp jIvabhAvake sadbhAvake kAraN hI, bandhan karate hai.n . isaliye j~nAnIke yadi pUrvabaddha dravyapratyay vidyamAn hai.n, to bhale rahe.n; tathApi vah (j~nAnI) to nirAsrav hI hai, kyo.nki karmodayakA kArya jo rAgadveShamoharUp AsravabhAv hai usake abhAvame.n dravyapratyay bandhake kAraN nahI.n hai.n . (jaise yadi puruShako rAgabhAv ho to hI yauvanAvasthAko prApta strI use vash kar sakatI hai isIprakAr jIvake AsravabhAv ho tab hI udayaprApta dravyapratyay navIn bandha kar sakate hai.n .)
bhAvArtha : — dravyAsravo.nke uday aur jIvake rAgadveShamohabhAvakA nimitta-naimittikabhAv hai . dravyAsravo.nke uday binA jIvake bhAvAsrav nahI.n ho sakatA aur isaliye bandha bhI nahI.n ho sakatA . dravyAsravo.nkA uday hone par jIv jaise usame.n yukta ho arthAt jisaprakAr use bhAvAsrav ho usIprakAr dravyAsrav navIn bandhake kAraN hote hai.n . yadi jIv bhAvAsrav na kare to usake navIn bandha nahI.n hotA .