karmayogyapudgalabahulo lokaH, siddhAnAmapi tatrasthAnA.n tatprasa.ngAt . na kAyavA~N.hmanaHkarma, yathAkhyAtasa.nyatAnAmapi tatprasa.ngAt . nAnekaprakArakaraNAni, kevalaj~nAninAmapi tatprasa.ngAt . na sachittAchittavastUpaghAtaH, samititatparANAmapi tatprasa.ngAt . tato nyAyabalenaivaitadAyAta.n, yadupayoge rAgAdikaraNa.n sa bandhahetuH . rahe hai.n unake bhI, bandhakA prasa.ng A jAegA . kAy-vachan-manakA karma (arthAt kAy-vachan- manakI kriyAsvarUp yog) bhI bandhakA kAraN nahI.n hai; kyo.nki yadi aisA ho to yathAkhyAt- sa.nyamiyo.nke bhI (kAy-vachan-manakI kriyA honese) bandhakA prasa.ng A jAegA . anek prakArake 1karaN bhI bandhakA kAraN nahI.n hai.n; kyo.nki yadi aisA ho to kevalaj~nAniyo.nke bhI (un karaNo.nse) bandhakA prasa.ng A jAegA . sachitta tathA achitta vastuo.nkA ghAt bhI bandhakA kAraN nahI.n hai; kyo.nki yadi aisA ho to jo samitime.n tatpar hai.n unake (arthAt jo yatnapUrvak pravR^itti karate hai.n aise sAdhuo.nke) bhI (sachitta tathA achitta vastuo.nke ghAtase) bandhakA prasa.ng A jAegA . isaliye nyAyabalase hI yah phalit huA ki, upayogame.n rAgAdikaraN (arthAt upayogame.n rAgAdikakA karanA), bandhakA kAraN hai .
bhAvArtha : — yahA.N nishchayanayako pradhAn karake kathan hai . jahA.N nirbAdh hetuse siddhi hotI hai vahI nishchay hai . bandhakA kAraN vichAr karane par nirbAdhatayA yahI siddha huA ki — mithyAdR^iShTi puruSh jin rAgadveShamohabhAvo.nko apane upayogame.n karatA hai ve rAgAdik hI bandhakA kAraN hai.n . unake atirikta anya — bahu karmayogya pudgalo.nse paripUrNa lok, kAy-vachan-manake yog, anek karaN tathA chetan-achetanakA ghAt — bandhake kAraN nahI.n hai.n; yadi unase bandha hotA ho to siddho.nke, yathAkhyAt chAritravAno.nke, kevalaj~nAniyo.nke aur samitirUp pravR^itti karanevAle muniyo.nke bandhakA prasa.ng A jAegA . parantu unake to bandha hotA nahI.n hai . isalie in hetuo.nme.n ( – kAraNo.nme.n) vyabhichAr (doSh) AyA . isalie yah nishchay hai ki bandhakA kAraN rAgAdik hI hai.n .
yahA.N samitirUp pravR^itti karanevAle muniyo.nkA nAm liyA gayA hai aur avirat, deshaviratakA nAm nahI.n liyA; isakA yah kAraN hai ki — avirat tathA deshaviratake bAhyasamitirUp pravR^itti nahI.n hotI, isalie chAritramoh sambandhI rAgase ki.nchit bandha hotA hai; isalie sarvathA bandhake abhAvakI apekShAme.n unakA nAm nahI.n liyA . vaise antara~N.hgakI apekShAse to unhe.n bhI nirbandha hI jAnanA chAhie ..237 se 241..
372
1karaN = indriyA.N .