abhavyo hi nityakarmaphalachetanArUpa.n vastu shraddhatte, nityaj~nAnachetanAmAtra.n na tu shraddhatte, nityamev bhedavij~nAnAnarhatvAt . tataH sa karmamokShanimitta.n j~nAnamAtra.n bhUtArtha.n dharma.n na shraddhatte, bhog- nimitta.n shubhakarmamAtramabhUtArthamev shraddhatte . tat evAsau abhUtArthadharmashraddhAnapratyayanarochanasparshanai- ruparitanagraiveyakabhogamAtramAskandet, na punaH kadAchanApi vimuchyet . tato.asya bhUtArthadharma- shraddhAnAbhAvAt shraddhAnamapi nAsti . eva.n sati tu nishchayanayasya vyavahAranayapratiShedho yujyat ev . parantu ka rmakShayake nimittarUp dharmakI nahI.n . (arthAt ka rmakShayake nimittarUp dharmakI na to shraddhA karatA hai, na usakI pratIti karatA hai, na usakI ruchi karatA hai aur na usakA sparsha karatA hai .)
TIkA : — abhavya jIv nityakarmaphalachetanArUp vastukI shraddhA karatA hai, kintu nityaj~nAnachetanAmAtra vastukI shraddhA nahI.n karatA, kyo.nki vah sadA hI (sva-parake) bhedavij~nAnake ayogya hai . isilaye vah karmo.nse ChUTaneke nimittarUp, j~nAnamAtra, bhUtArtha (satyArtha) dharmakI shraddhA nahI.n karatA, (kintu) bhogake nimittarUp, shubhakarmamAtra, abhUtArtha dharmakI hI shraddhA karatA hai; isIliye vah abhUtArtha dharmakI shraddhA, pratIti, ruchi aur sparshanase U parake graiveyak takake bhogamAtrako prApta hotA hai, kintu kabhI bhI karmase mukta nahI.n hotA . isaliye use bhUtArtha dharmake shraddhAnakA abhAv honese (yathArtha) shraddhAn bhI nahI.n hai .
aisA honese nishchayanayake dvArA vyavahAranayakA niShedh yogya hI hai .
bhAvArtha : — abhavya jIvake bhedaj~nAn honekI yogyatA na honese vah karmaphalachetanAko jAnatA hai, kintu j~nAnachetanAko nahI.n jAnatA; isaliye use shuddha Atmik dharmakI shraddhA nahI.n hai . vah shubh karmako hI dharma samajhakar usakI shraddhA karatA hai, isaliye usake phalasvarUp graiveyak takake bhogako prApta hotA hai, kintu karmakA kShay nahI.n hotA . isaprakAr satyArtha dharmakA shraddhAn na honese usake shraddhAn hI nahI.n kahA jA sakatA .
isaprakAr vyavahAranayake Ashrit abhavya jIvako j~nAn-shraddhAn na honese nishchayanay dvArA kiyA jAnevAlA vyavahArakA niShedh yogya hI hai .
yahA.N itanA visheSh jAnanA chAhie ki — yah hetuvAdarUp anubhavapradhAn grantha hai, isaliye isame.n anubhavakI apekShAse bhavya-abhavyakA nirNay hai . ab yadi ise ahetuvAd Agamake sAth milAye.n to — abhavyako vyavahAranayake pakShakA sUkShma, kevalIgamya Ashay rah jAtA hai jo ki Chadmasthako anubhavagochar nahI.n bhI hotA, mAtra sarvaj~nadev jAnate hai.n; isaprakAr keval vyavahArakA pakSha rahanese usake sarvathA ekAntarUp mithyAtva rahatA hai . is vyavahAranayake pakShakA Ashay abhavyake sarvathA kabhI bhI miTatA hI nahI.n hai ..275..
408