rAgamhi ya dosamhi ya kasAyakammesu chev je bhAvA . tehi.n du pariNama.nto rAgAdI ba.ndhadi puNo vi ..281..
yathokta.n vastusvabhAvamajAna.nstvaj~nAnI shuddhasvabhAvAdAsa.nsAra.n prachyut ev, tataH karma- vipAkaprabhavai rAgadveShamohAdibhAvaiH pariNamamAno.aj~nAnI rAgadveShamohAdibhAvAnA.n kartA bhavan badhyat eveti pratiniyamaH . hotA, jo uday Ate hai.n unakA j~nAtA hI hotA hai ..280..
‘aj~nAnI aise vastusvabhAvako nahI.n jAnatA, isaliye vah rAgAdi bhAvo.nkA kartA hotA hai’ is arthakA, AgAmI gAthAkA sUchak shlok kahate hai.n : —
shlokArtha : — [iti sva.n vastusvabhAva.n aj~nAnI na vetti ] aj~nAnI apane aise vastusvabhAvako nahI.n jAnatA, [ten saH rAgAdIn AtmanaH kuryAt ] isaliye vah rAgAdiko ( – rAgAdibhAvo.nko) apanA karatA hai, [ataH kArakaH bhavati ] ataH vah unakA ka rtA hotA hai .177.
ab isI arthakI gAthA kahate hai.n : —
gAthArtha : — [rAge cha dveShe cha kaShAyakarmasu cha ev ] rAg, dveSh aur ka ShAyak rmo.n hone par (arthAt unake uday hone par) [ye bhAvAH ] jo bhAv hote hai.n, [taiH tu ] un rUp [pariNamamAnaH ] pariNamit hotA huA aj~nAnI [rAgAdIn ] rAgAdiko [punaH api ] punaH punaH [badhnAti ] bA.NdhatA hai .
TIkA : — yathokta vastusvabhAvako na jAnatA huA aj~nAnI anAdi sa.nsArase lekar (apane) shuddhasvabhAvase chyut hI hai, isaliye karmodayase utpanna rAgadveShamohAdi bhAvo.nrUp pariNamatA huA aj~nAnI rAgadveShamohAdi bhAvo.nkA kartA hotA huA (karmo.nse) baddha hotA hI hai — aisA niyam hai .