vyavahAravimUDho bhUtvA paradravya.n mamedamiti pashyet tadA so.api nissa.nshaya.n paradravyamAtmAna.n kurvANo mithyAdraShTirev syAt . atastattva.n jAnan puruShaH sarvamev paradravya.n na mameti j~nAtvA lokashramaNAnA.n dvayeShAmapi yo.aya.n paradravye kartR^ivyavasAyaH sa teShA.n samyagdarshanarahitatvAdev bhavati iti sunishchita.n jAnIyAt .
sambandha ev sakalo.api yato niShiddhaH .
pashyantvakartR^i munayashcha janAshcha tattvam ..201..
vyavahAravimU.Dh.h.h hokar paradravyako ‘yah merA hai’ isaprakAr dekhe – mAne to us samay vah bhI niHsa.nshayataH arthAt nishchayataH, paradravyako nijarUp karatA huA, mithyAdR^iShTi hI hotA hai . isaliye tattvaj~na puruSh ‘samasta paradravya merA nahI.n hai’ yah jAnakar, yah sunishchitatayA jAnatA hai ki — ‘lok aur shramaN — dono.nko jo yah paradravyame.n kartR^itvakA vyavasAy hai, vah unakI samyagdarshanarahitatAke kAraN hI hai’ .
bhAvArtha : — jo vyavahArase mohI hokar paradravyake kartR^itvako mAnate hai.n, ve — laukikajan ho.n yA munijan ho.n — mithyAdR^iShTi hI hai.n . yadi j~nAnI bhI vyavahAramU.Dh.h.h hokar paradravyako ‘apanA’ mAnatA hai, to vah mithyAdR^iShTi hI hotA hai ..324 se 327..
ab is arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [yataH ] kyo.nki [ih ] is lok me.n [ekasya vastunaH anyatareN sArdha.n sakalaH api sambandhaH ev niShiddhaH ] ek vastukA anya vastuke sAth sampUrNa sambandha hI niShedh kiyA gayA hai, [tat ] isaliye [vastubhede ] jahA.N vastubhed hai arthAt bhinna vastue.N hai.n vahA.N [kartR^ikarmaghaTanA asti na ] ka rtAk rmaghaTanA nahI.n hotI — [munayaH cha janAH cha ] isaprakAr munijan aur lauki ka jan [tattvam akartR^i pashyantu ] tattvako ( – vastuke yathArtha svarUpako) ak rtA dekho, (yah shraddhAme.n lAo ki — koI kisIkA ka rtA nahI.n hai, paradravya parakA ak rtA hI hai) .201.
‘‘jo puruSh aisA vastusvabhAvakA niyam nahI.n jAnate ve aj~nAnI hote hue karmako karate hai.n; isaprakAr bhAvakarmakA kartA aj~nAnase chetan hI hotA hai .’’ — is arthakA eva.n AgAmI gAthAo.nkA sUchak kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
474