ki.nchanApi pariNAminaH svayam .
shlokArtha : — [vastu ] ek vastu [svayam pariNAminaH anya-vastunaH ] svaya.n pariNamit hotI huI anya vastukA [ki.nchan api kurute ] kuCh bhI ka ra sakatI hai — [yat tu ] aisA jo mAnA jAtA hai, [tat vyAvahArik-daR^ishA ev matam ] vah vyavahAradR^iShTise hI mAnA jAtA hai . [nishchayAt ] nishchayase [ih anyat kim api na asti ] is lok me.n anya vastuko anya vastu kuCh bhI nahI.n (arthAt ek vastuko anya vastuke sAth kuCh bhI sambandha nahI.n) hai .
bhAvArtha : — ek dravyake pariNamaname.n anya dravyako nimitta dekhakar yah kahanA ki ‘anya dravyane yah kiyA’, vah vyavahAranayakI dR^iShTise hI (ka hA jAtA) hai; nishchayase to us dravyame.n anya dravyane kuCh bhI nahI.n kiyA hai . vastuke paryAyasvabhAvake kAraN vastukA apanA hI ek avasthAse dUsarI avasthArUp pariNaman hotA hai; usame.n anya vastu apanA kuCh bhI nahI.n milA sakatI .
isase yah samajhanA chAhiye ki — paradravyarUp j~ney padArtha unake bhAvase pariNamit hote hai.n aur j~nAyak AtmA apane bhAvarUp pariNaman karatA hai; ve ek-dUsarekA paraspar kuCh nahI.n kar sakate . isaliye yah vyavahArase hI mAnA jAtA hai ki ‘j~nAyak paradravyo.nko jAnatA hai’; nishchayase j~nAyak to bas j~nAyak hI hai .214.
(‘kha.DiyA miTTI arthAt potanekA chUnA yA kalaI to kha.DiyA miTTI hI hai’ — yah nishchay hai; ‘kha.DiyA-svabhAvarUpase pariNamit kha.DiyA dIvAl-svabhAvarUp pariNamit dIvAlako saphe da karatI hai’ yah kahanA bhI vyavahArakathan hai . isIprakAr ‘j~nAyak to j~nAyak hI hai’ — yah nishchay hai; ‘j~nAyakasvabhAvarUp pariNamit j~nAyak paradravyasvabhAvarUp pariNat paradravyo.nko jAnatA hai’ yah kahanA bhI vyavahArakathan hai .) aise nishchay-vyavahAr kathanako ab gAthAo.n dvArA dR^iShTAntapUrvak spaShTa kahate hai.n : —
502