pUrvAgAmisamastakarmavikalA bhinnAstadAtvodayAt .
vindanti svarasAbhiShikta bhuvanA.n j~nAnasya sa.nchetanAm ..223..
bhAvArtha : — jaise dIpakakA svabhAv ghaTapaTAdiko prakAshit karanekA hai, usIprakAr j~nAnakA svabhAv j~neyako jAnanekA hI hai. aisA vastusvabhAv hai. j~neyako jAnanemAtrase j~nAname.n vikAr nahI.n hotA. j~neyo.nko jAnakar, unhe.n achChA-burA mAnakar, AtmA rAgIdveShI – vikArI hotA hai jo ki aj~nAn hai. isaliye AchAryadevane soch kiyA hai ki — ‘vastukA svabhAv to aisA hai, phi ra bhI yah AtmA aj~nAnI hokar rAgadveSharUp kyo.n pariNamit hotA hai ? apanI svAbhAvik udAsIn-avasthArUp kyo.n nahI.n rahatA ?’ is prakAr AchAryadevane jo soch kiyA hai so uchit hI hai, kyo.nki jab tak shubh rAg hai tab tak prANiyo.nko aj~nAnase duHkhI dekhakar karuNA utpanna hotI hai aur usase soch bhI hotA hai.222.
ab, AgAmI kathanakA sUchak kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [rAg-dveSh-vibhAv-mukta-mahasaH ] jinakA tej rAgadveSharUpI vibhAvase rahit hai, [nitya.n svabhAv-spR^ishaH ] jo sadA (apane chaitanyachamatkAramAtra) svabhAvako sparsha karanevAle hai.n, [pUrva-AgAmi-samasta-karma-vikalAH ] jo bhUtakAlake tathA bhaviShyakAlake samasta karmo.nse rahit hai.n aur [tadAtva-udayAt bhinnAH ] jo vartamAn kAlake karmodayase bhinna hai.n, [dUr-ArUDh-charitra- vaibhav-balAt j~nAnasya sa~nchetanAm vindanti ] ve ( – aise j~nAnI – ) ati prabal chAritrake vaibhavake balase j~nAnakI sa.nchetanAkA anubhav karate hai.n – [cha.nchat-chid-archirmayI.n ] jo j~nAnachetanA-chamakatI huI chaitanyajyotimay hai aur [sva-ras-abhiShikta-bhuvanAm ] jisane apane (j~nAnarUpI) rasase samasta lokako sI.nchA hai.
bhAvArtha : — jinakA rAg-dveSh dUr ho gayA, apane chaitanyasvabhAvako jinho.nne a.ngIkAr kiyA aur atIt, anAgat tathA vartamAn karmakA mamatva dUr ho gayA hai aise j~nAnI sarva paradravyo.nse alag hokar chAritra a.ngIkAr karate hai.n. us chAritrake balase, karmachetanA aur karmaphalachetanAse bhinna jo apanI chaitanyakI pariNamanasvarUp j~nAnachetanA hai usakA anubhav karate hai.n.
yahA.N yah tAtparya samajhanA chAhie ki : – jIv pahale to karmachetanA aur karmaphalachetanAse bhinna apanI j~nAnachetanAkA svarUp Agam-pramAN, anumAn-pramAN aur svasa.nvedanapramANase jAnatA hai aur usakA shraddhAn (pratIti) dR^i.Dh.h.h karatA hai; yah to avirat, deshavirat, aur pramatta avasthAme.n
532