bhu.nkte phalAni na khalu svat ev tR^iptaH .
niShkarmasharmamayameti dashAntara.n saH ..232..
praspaShTa.n nATayitvA pralayanamakhilAj~nAnasa.nchetanAyAH
pUrNa.n kR^itvA svabhAva.n svarasaparigata.n j~nAnasa.nchetanA.n svA.n
sAnanda.n nATayantaH prashamarasamitaH sarvakAla.n pibantu ..233..
yogya hI hai; kyo.nki isI bhAvanAse kevalI huA jAtA hai. kevalaj~nAn utpanna karanekA paramArtha upAy yahI hai. bAhya vyavahArachAritra isIkA sAdhanarUp hai; aur isake binA vyavahArachAritra shubhakarmako bA.NdhatA hai, vah mokShakA upAy nahI.n hai.231. ab, punaH kAvya kahate hai.n : –
shlokArtha : — [pUrva-bhAv-kR^it-karma-viShadrumANA.n phalAni yaH na bhu~N.hkte ] pahale aj~nAnabhAvase upArjit karmarUpI viShavR^ikSho.nke phalako jo puruSh (usakA svAmI hokar) nahI.n bhogatA aur [khalu svataH ev tR^iptaH ] vAstavame.n apanese hI ( – AtmasvarUpase hI) tR^ipta hai, [saH ApAt- kAl-ramaNIyam udarka-ramyam niShkarma-sharmamayam dashAntaram eti ] vah puruSh, jo vartamAnakAlame.n ramaNIy hai aur bhaviShyakAlame.n bhI jisakA phal ramaNIy hai aise niShkarma – sukhamay dashA.ntarako prApta hotA hai (arthAt jo pahale sa.nsAr avasthAme.n kabhI nahI.n huI thI, aisI bhinna prakArakI karma rahit svAdhIn sukhamayadashAko prApta hotA hai).
bhAvArtha : — j~nAnachetanAkI bhAvanAkA phal yah hai. us bhAvanAse jIv atyanta tR^ipta rahatA hai — anya tR^iShNA nahI.n rahatI, aur bhaviShyame.n kevalaj~nAn utpanna karake samasta karmo.nse rahit mokSha- avasthAko prApta hotA hai.232.
‘pUrvokta rItise karmachetanA aur karmaphalachetanAke tyAgakI bhAvanA karake aj~nAnachetanAke pralayako pragaTatayA nachAkar, apane svabhAvako pUrNa karake, j~nAnachetanAko nachAte hue j~nAnIjan sadAkAl AnandarUp raho’ — is upadeshakA darshak kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [avirata.n karmaNaH tatphalAt cha viratim atyanta.n bhAvayitvA ] j~nAnIjan,