rvishvAdbhinnamavishvavishvaghaTita.n tasya svatattva.n spR^ishet ..249..
AdhAr rakhatA huA) aise [pashoH j~nAna.n ] pashukA j~nAn ( – pashuvat ekAntavAdIkA j~nAn) [sIdati ]
svarUpataH tat’ iti ] ‘jo tat hai vah svarUpase tat hai (arthAt pratyek tattvako — vastuko svarUpase
j~nAnaghanarUp svabhAvake bhArase, [pUrNa.n samunmajjati ] sampUrNa udit (pragaT) hotA hai.
bhAvArtha : — koI sarvathA ekAntavAdI to yah mAnatA hai ki — ghaTaj~nAn ghaTake AdhArase hI hotA hai, isaliye j~nAn sab prakArase j~neyo.n par hI AdhAr rakhatA hai. aisA mAnanevAle ekAntavAdIke j~nAnako to j~ney pI gaye hai.n, j~nAn svaya.n kuCh nahI.n rahA. syAdvAdI to aisA mAnate hai.n ki — j~nAn apane svarUpase tatsvarUp (j~nAnasvarUp) hI hai, j~neyAkAr hone par bhI j~nAnatvako nahI.n Cho.DtA. aisI yathArtha anekAnta samajhake kAraN syAdvAdIko j~nAn (arthAt j~nAnasvarUp AtmA) pragaT prakAshit hotA hai.
shlokArtha : — [pashuH ] pashu arthAt sarvathA ekantavAdI aj~nAnI, [‘vishva.n j~nAnam’ iti pratarkya ] ‘vishva j~nAn hai (arthAt sarva j~neyapadArtha AtmA hai.n)’ aisA vichAr karake [sakala.n svatattva- AshayA dR^iShTavA ] sabako ( – samasta vishvako) nijatattvakI AshAse dekhakar [vishvamayaH bhUtvA ] vishvamay ( – samasta j~neyapadArthamay) hokar, [pashuH iv svachChandam AcheShTate ] pashukI bhA.Nti svachCha.ndatayA cheShTA karatA hai — pravR^itta hotA hai; [punaH ] aur [syAdvAdadarshI ] syAdvAdakA dekhanevAlA to yah mAnatA hai ki — [‘yat tat tat pararUpataH na tat’ iti ] ‘jo tat hai vah pararUpase tat nahI.n hai (arthAt pratyek tattvako svarUpase tatpanA hone par bhI pararUpase atatpanA hai),’ isaliye [vishvAt bhinnam avishvavishvaghaTita.n ] vishvase bhinna aise tathA vishvase ( – vishvake nimittase)