yo j~nAnamAtramayatA.n na jahAti bhAvaH .
taddravyaparyayamaya.n chidihAsti vastu ..264..
j~nAnIbhavanti jinanItimala.nghayantaH ..265..
‘ityAdi anek shaktiyo.nse yukta AtmA hai tathApi vah j~nAnamAtratAko nahI.n Cho.DtA’ — is arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [ityAdi-anek-nij-shakti-sunirbharaH api ] ityAdi ( – pUrva kathit 47 shaktiyA.N ityAdi) anek nij shaktiyo.nse bhalIbhA.Nti paripUrNa hone par bhI [yaH bhAvaH j~nAnamAtramayatA.n na jahAti ] jo bhAv j~nAnamAtramayatAko nahI.n Cho.DtA, [tad ] aisA vah, [eva.n kram-akram-vivarti- vivarta-chitram ] pUrvokta prakArase kramarUp aur akramarUpase vartamAn vivarttase ( – rUpAntarase, pariNamanase) anek prakArakA, [dravya-paryayamaya.n ] dravyaparyAyamay [chid ] chaitanya (arthAt aisA vah chaitanya bhAv – AtmA) [ih ] is lokame.n [vastu asti ] vastu hai.
bhAvArtha : — koI yah samajh sakatA hai ki AtmAko j~nAnamAtra kahA hai, isaliye vah ekasvarUp hI hogA. kintu aisA nahI.n hai. vastukA svarUp dravyaparyAyamay hai. chaitanya bhI vastu hai, dravyaparyAyamay hai. vah chaitanya arthAt AtmA ananta shaktiyo.nse paripUrNa hai aur kramarUp tathA akramarUp anek prakArake pariNAmo.nke vikAro.nke samUharUp anekAkAr hotA hai phi ra bhI j~nAnako — jo ki asAdhAraNabhAv hai use — nahI.n Cho.DtA, usakI samasta avasthAe.n — pariNAm — paryAy j~nAnamay hI hai.n.264.
‘is anekasvarUp — anekAntamay — vastuko jo jAnate hai.n, shraddhA karate hai.n aur anubhav karate hai.n, ve j~nAnasvarUp hote hai.n’ — is AshayakA, syAdvAdakA phal batalAnevAlA kAvya ab kahate hai.n —
shlokArtha : — [iti vastu-tattva-vyavasthitim naikAnta-sa~N.hgat-dR^ishA svayamev pravilokayantaH ] aisI (anekAntAtmak) vastutattvakI vyavasthitiko anekAnta-sa.ngat