Samaysar-Hindi (itrans transliteration). Kalash: 278.

< Previous Page   Next Page >


Page 627 of 642
PDF/HTML Page 660 of 675

 

kahAnajainashAstramAlA ]
parishiShTa
627

(upajAti) svashakti sa.nsUchitavastutattvai- rvyAkhyA kR^iteya.n samayasya shabdaiH . svarUpaguptasya na ki.nchidasti kartavyamevAmR^itachandrasUreH ..278..

kriyAke samasta phalako bhogatI huI khinna ho gaI, [tat vij~nAn-ghan-ogh-magnam ] vah aj~nAn
ab vij~nAnaghanake samUhame.n magna huA (arthAt j~nAnarUpame.n pariNamit huA) [adhunA kil ki~nchit
na ki~nchit ]
isalie ab vah sab vAstavame.n kuCh bhI nahI.n hai
.

bhAvArtha :parasa.nyogase j~nAn hI aj~nAnarUp pariNamit huA thA, aj~nAn kahI.n pR^ithak vastu nahI.n thI; isalie ab vah jahA.N j~nAnarUp pariNamit huA ki vahA.N vah (aj~nAn) kuCh bhI nahI.n rahA. aj~nAnake nimittase rAg, dveSh, kriyAkA kartR^itva, kriyAke phalakA (sukhaduHkhakA) bhoktR^itva Adi bhAv hote the ve bhI vilIn ho gaye hai.n; ekamAtra j~nAn hI rah gayA hai. isaliye ab AtmA sva-parake trikAlavartI bhAvo.nko j~nAtAdraShTA hokar jAnate-dekhate hI raho.277.

‘pUrvokta prakArase j~nAnadashAme.n parakI kriyA apanI bhAsit na honese, is samayasArakI vyAkhyA karane kI kriyA bhI merI nahI.n hai, shabdo.nkI hai’is arthakA, samayasArakI vyAkhyA karanekI abhimAnarUp kaShAyake tyAgakA sUchak shlok ab kahate hai.n :

shlokArtha :[sva-shakti-sa.nsUchit-vastu-tattvaiH shabdaiH ] jinane apanI shaktise vastuke tattva (-yathArtha svarUp) ko bhalIbhA.Nti kahA hai aise shabdo.nne [iya.n samayasya vyAkhyA ] is samayakI vyAkhyA (AtmavastukA vyAkhyAn athavA samayaprAbhR^itashAstrakI TIkA) [kR^itA ] kI hai; [svarUp- guptasya amR^itachandrasUreH ] svarUpagupta (amUrtik j~nAnamAtra svarUpame.n gupta) amR^itachandrasUrikA (isame.n) [ki~nchit ev kartavyam na asti ] kuCh bhI kartavya nahI.n hai.

bhAvArtha :shabda to pudgal hai.n. ve puruShake nimittase varNa-pad-vAkyarUpase pariNamit hote hai.n; isaliye uname.n vastusvarUpako kahanekI shakti svayamev hai, kyo.nki shabdakA aur arthakA vAchyavAchak sambandha hai. isaprakAr dravyashrutakI rachanA shabdo.nne kI hai yahI bAt yathArtha hai. AtmA to amUrtik hai, j~nAnasvarUp hai; isaliye vah mUrtik pudgalakI rachanA kaise kar sakatA hai ? isaliye AchAryadevane kahA hai ki ‘is samayaprAbhR^itakI TIkA shabdo.nne kI hai, mai.n to svarUpame.n lIn hU.N, usame.n (TIkA karaneme.n) merA koI kartavya nahI.n hai.’ yah kathan AchAryadevakI nirabhimAnatAko bhI sUchit karatA hai. ab yadi nimitta-naimittik vyavahArase aisA hI kahA jAtA hai ki amuk puruShane yah