tadAnI.n sAmAnyavisheShAvirbhAvatirobhAvAbhyAmanubhUyamAnamapi j~nAnamabuddhalubdhAnA.n na svadate . tathA hi — yathA vichitravya.njanasa.nyogopajAtasAmAnyavisheShatirobhAvAvirbhAvAbhyAmanubhUyamAna.n lavaNa.n lokAnAmabuddhAnA.n vya.njanalubdhAnA.n svadate, na punaranyasa.nyogashUnyatopajAtasAmAnyavisheShAvirbhAvatiro- bhAvAbhyAm; ath cha yadev visheShAvirbhAvenAnubhUyamAna.n lavaNa.n tadev sAmAnyAvirbhAvenApi . tathA vichitraj~neyAkArakarambitatvopajAtasAmAnyavisheShatirobhAvAvirbhAvAbhyAmanubhUyamAna.n j~nAnamabuddhAnA.n j~ney- lubdhAnA.n svadate, na punaranyasa.nyogashUnyatopajAtasAmAnyavisheShAvirbhAvatirobhAvAbhyAm; ath cha yadev visheShAvirbhAvenAnubhUyamAna.n j~nAna.n tadev sAmAnyAvirbhAvenApi . alubdhabuddhAnA.n tu yathA saindhavakhilyo- .anyadravyasa.nyogavyavachCheden keval evAnubhUyamAnaH sarvato.apyekalavaNarasatvAllavaNatven svadate, tathA- svaya.n AtmA hI hai . isalie j~nAnakI anubhUti hI AtmAkI anubhUti hai . parantu ab vahA.N, sAmAnya j~nAnake AvirbhAv (pragaTapanA) aur visheSh (j~neyAkAr) j~nAnake tirobhAv (AchChAdan)se jab j~nAnamAtrakA anubhav kiyA jAtA hai tab j~nAn pragaT anubhavame.n AtA hai tathApi jo aj~nAnI hai.n, j~neyo.nme.n Asakta hai.n unhe.n vah svAdame.n nahI.n AtA . yah pragaT dR^iShTAntase batalAte hai.n : —
jaise — anek prakArake shAkAdi bhojano.nke sambandhase utpanna sAmAnya lavaNake tirobhAv aur visheSh lavaNake AvirbhAvase anubhavame.n AnevAlA jo (sAmAnyake tirobhAvarUp aur shAkAdike svAdabhedase bhedarUp – visheSharUp) lavaN hai usakA svAd aj~nAnI, shAk-lolup manuShyo.nko AtA hai, kintu anyakI sambandharahitatAse utpanna sAmAnyake AvirbhAv aur visheShake tirobhAvase anubhavame.n AnevAlA jo ekAkAr abhedarUp lavaN hai usakA svAd nahI.n AtA; aur paramArthase dekhA jAye to, visheShake AvirbhAvase anubhavame.n AnevAlA (kShArarasarUp) lavaN hI sAmAnyake AvirbhAvase anubhavame.n AnevAlA (kShArarasarUp) lavaN hai . isaprakAr — anek prakArake j~neyo.nke AkAro.nke sAth mishrarUpatAse utpanna sAmAnyake tirobhAv aur visheShake AvirbhAvase anubhavame.n AnevAlA jo (visheShabhAvarUp, bhedarUp, anekAkArarUp) j~nAn hai vah aj~nAnI, j~ney-lubdha jIvo.nko svAdame.n AtA hai, kintu anyaj~neyAkArakI sa.nyogarahitatAse utpanna sAmAnyake AvirbhAv aur visheShake tirobhAvase anubhavame.n AnevAlA jo ekAkAr abhedarUp j~nAn vah svAdame.n nahI.n AtA; aur paramArthase vichAr kiyA jAye to, jo j~nAn visheShake AvirbhAvase anubhavame.n AtA hai vahI j~nAn sAmAnyake AvirbhAvase anubhavame.n AtA hai . alubdha j~nAniyo.nko to, jaise sai.ndhavakI DalI, anyadravyake sa.nyogakA vyavachChed karake keval sai.ndhavakA hI anubhav kiye jAne par, sarvataH ek kShArarasatvake kAraN kShArarUpase svAdame.n AtI hai usIprakAr AtmA bhI, paradravyake sa.nyogakA vyavachChed karake keval AtmAkA hI anubhav
44