yathA sparsharasagandhavarNAdibhAveShu pR^ithubudhnodarAdyAkArapariNatapudgalaskandheShu ghaTo.ayamiti, ghaTe cha sparsharasagandhavarNAdibhAvAH pR^ithubudhnodarAdyAkArapariNatapudgalaskandhAshchAmI iti vastvabhedenAnu- bhUtistathA karmaNi mohAdiShvantara.ngeShu nokarmaNi sharIrAdiShu bahira~N.hgeShu chAtmatiraskAriShu pudgal- pariNAmeShvahamityAtmani cha karma mohAdayo.antara.ngA nokarma sharIrAdayo bahira~N.hgAshchAtmatiraskAriNaH pudgalapariNAmA amI iti vastvabheden yAvanta.n kAlamanubhUtistAvanta.n kAlamAtmA bhavatyapratibuddhaH . yadA kadAchidyathA rUpiNo darpaNasya svaparAkArAvabhAsinI svachChataiv vahnerauShNya.n jvAlA cha tathA nIrUpasyAtmanaH svaparAkArAvabhAsinI j~nAtR^itaiv pudgalAnA.n karma nokarma cheti svataH parato vA bhedavij~nAnamUlAnubhUtirutpatsyate tadaiv pratibuddho bhaviShyati .
gAthArtha : — [yAvat ] jab tak is AtmAkI [karmaNi ] j~nAnAvaraNAdi dravyakarma, bhAvakarma [cha ] aur [nokarmaNi ] sharIrAdi nokarmame.n [aha.n ] ‘yah mai.n hU.N’ [cha ] aur [ahaka.n karma nokarma iti ] mujhame.n (-AtmAme.n) ‘yah karma-nokarma hai.n’ — [eShA khalu buddhiH ] aisI buddhi hai, [tAvat ] tab tak [apratibuddhaH ] yah AtmA apratibuddha [bhavati ] hai .
TIkA : — jaise sparsha, ras, ga.ndh, varNa Adi bhAvo.nme.n tathA chau.DA tal, ba.DA udar Adike AkAr pariNat huye pudgalake skandho.nme.n ‘yah ghaT hai’ isaprakAr, aur gha.Deme.n ‘yah sparsha, ras, ga.ndh, varNa Adi bhAv tathA chau.DA tal, ba.DA udar Adike AkArarUp pariNat pudgal-ska.ndh hai.n ’ isaprakAr vastuke abhedase anubhUti hotI hai, isIprakAr karma – moh Adi antara~N.hga (pariNAm) tathA nokarma — sharIrAdi bAhya vastuye.n — ki jo (sab) pudgalake pariNAm hai.n aur AtmAkA tiraskAr karanevAle hai.n — uname.n ‘yah mai.n hU.N’ isaprakAr aur AtmAme.n ‘yah karma — moh Adi antara~N.hga tathA nokarma — sharIrAdi bahira~N.hga, Atma-tiraskArI (AtmAkA tiraskAr karanevAle) pudgal-pariNAm hai.n’ isaprakAr vastuke abhedase jab tak anubhUti hai tab tak AtmA apratibuddha hai; aur jab kabhI, jaise rUpI darpaNakI sva-parake AkArakA pratibhAs karanevAlI svachChatA hI hai aur uShNatA tathA jvAlA agnikI hai isIprakAr arUpI AtmAkI to apaneko aur parako jAnanevAlI j~nAtR^itA hI hai aur karma tathA nokarma pudgalake hai.n, isaprakAr svataH athavA paropadeshase jisakA mUl bhedavij~nAn hai aisI anubhUti utpanna hogI tab hI (AtmA) pratibuddha hogA