mamaitatpUrvamAsInnaitasyAha.n pUrvamAsa.n mamAha.n pUrvamAsametasyaitatpUrvamAsIt, na mamaitatpunarbhaviShyati naitasyAha.n punarbhaviShyAmi mamAha.n punarbhaviShyAmyetasyaitatpunarbhaviShyatIti svadravya ev sadbhUtAtmavikalpasya pratibuddhalakShaNasya bhAvAt .
rasayatu rasikAnA.n rochana.n j~nAnamudyat .
kil kalayati kAle kvApi tAdAtmyavR^ittim ..22..
— isaprakAr jaise kisIko agnime.n hI satyArtha agnikA vikalpa ho so pratibuddhakA lakShaN hai, isIprakAr ‘‘mai.n yah paradravya nahI.n hU.N, yah paradravya mujhasvarUp nahI.n hai, — mai.n to mai.n hI hU.N, paradravya hai vah paradravya hI hai; merA yah paradravya nahI.n, is paradravyakA mai.n nahI.n thA, — merA hI mai.n hU.N, paradravyakA paradravya hai; yah paradravya merA pahale nahI.n thA, is paradravyakA mai.n pahale nahI.n thA, — merA mai.n hI pahale thA, paradravyakA paradravya pahale thA; yah paradravya merA bhaviShyame.n nahI.n hogA, isakA mai.n bhaviShyame.n nahI.n hoU.NgA, — mai.n apanA hI bhaviShyame.n hoU.NgA, is (paradravya)kA yah (paradravya) bhaviShyame.n hogA’’ . — aisA jo svadravyame.n hI satyArtha Atmavikalpa hotA hai vahI pratibuddha(j~nAnI)kA lakShaN hai, isase j~nAnI pahichAnA jAtA hai .
bhAvArtha : — jo paradravyame.n AtmAkA vikalpa karatA hai vah to aj~nAnI hai aur jo apane AtmAko hI apanA mAnatA hai vah j~nAnI hai — yah agni-I.ndhanake dR^iShTAntase dR^i.Dh.h.h kiyA hai ..20se22..
ab is arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [jagat ] jagat arthAt jagatke jIvo ! [AjanmalIDha.n moham ] anAdi sa.nsArase lekar Aj tak anubhav kiye gaye mohako [idAnI.n tyajatu ] ab to Cho.Do aur [rasikAnA.n rochana.n ] rasik jano.nko ruchikar, [udyat j~nAnam ] uday huA jo j~nAn usakA [rasayatu ] AsvAdan karo; kyo.nki [ih ] is lokame.n [AtmA ] AtmA [kil ] vAstavame.n [katham api ] kisIprakAr bhI [anAtmanA sAkam ] anAtmA(paradravya)ke sAth [kva api kAle ] kadApi [tAdAtmyavR^ittim kalayati na ] tAdAtmyavR^itti (ekatva)ko prApta nahI.n hotA, kyo.nki [ekaH ] AtmA ek hai vah anya dravyake sAth ekatArUp nahI.n hotA
bhAvArtha : — AtmA paradravyake sAth kisIprakAr kisI samay ekatAke bhAvako prApta nahI.n