അമൂനി ഹി ധര്മാധര്മാകാശകാലപുദ്ഗലജീവാന്തരാണി സ്വരസവിജൃമ്ഭിതാനിവാരിതപ്രസരവിശ്വ- ഘസ്മരപ്രചണ്ഡചിന്മാത്രശക്തികവലിതതയാത്യന്തമന്തര്മഗ്നാനീവാത്മനി പ്രകാശമാനാനി ടംകോത്കീര്ണൈകജ്ഞായക- സ്വഭാവത്വേന തത്ത്വതോന്തസ്തത്ത്വസ്യ തദതിരിക്തസ്വഭാവതയാ തത്ത്വതോ ബഹിസ്തത്ത്വരൂപതാം പരിത്യക്തുമ- ശക്യത്വാന്ന നാമ മമ സന്തി . കിംചൈതത്സ്വയമേവ ച നിത്യമേവോപയുക്തസ്തത്ത്വത ഏവൈകമനാകുലമാത്മാനം കലയന് ഭഗവാനാത്മൈവാവബുധ്യതേ യത്കിലാഹം ഖല്വേകഃ തതഃ സംവേദ്യസംവേദകഭാവമാത്രോപജാതേതരേതര- സംവലനേപി പരിസ്ഫു ടസ്വദമാനസ്വഭാവഭേദതയാ ധര്മാധര്മാകാശകാലപുദ്ഗലജീവാന്തരാണി പ്രതി
൧ഗാഥാര്ഥ : — [ബുധ്യതേ ] യഹ ജാനേ കി [ധര്മാദിഃ ] ‘യഹ ധര്മ ആദി ദ്രവ്യ [മമ നാസ്തി ] മേരേ കുഛ ഭീ നഹീം ലഗതേ, [ഏകഃ ഉപയോഗഃ ഏവ ] ഏക ഉപയോഗ ഹീ [അഹമ് ] മൈം ഹൂ — [തം ] ഐസാ ജാനനേകോ [സമയസ്യ വിജ്ഞായകാഃ ] സിദ്ധാന്തകേ അഥവാ സ്വപരകേ സ്വരൂപരൂപ സമയകേ ജാനനേവാലേ [ധര്മനിര്മമത്വം ] ധര്മദ്രവ്യകേ പ്രതി നിര്മമത്വ [ബ്രുവന്തി ] കഹതേ ഹൈം .
ടീകാ : — അപനേ നിജരസസേ ജോ പ്രഗട ഹുഈ ഹൈ, ജിസകാ വിസ്താര അനിവാര ഹൈ തഥാ സമസ്ത പദാര്ഥോംകോ ഗ്രസിത കരനേകാ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസീ പ്രചണ്ഡ ചിന്മാത്ര ശക്തികേ ദ്വാരാ ഗ്രാസീഭൂത കിയേ ജാനേസേ, മാനോ അത്യന്ത അന്തര്മഗ്ന ഹോ രഹേ ഹോം — ജ്ഞാനമേം തദാകാര ഹോകര ഡൂബ രഹേ ഹോം ഇസപ്രകാര ആത്മാമേം പ്രകാശമാന യഹ ധര്മ, അധര്മ, ആകാശ, കാല, പുദ്ഗല ഔര അന്യ ജീവ — യേ സമസ്ത പരദ്രവ്യ മേരേ സമ്ബന്ധീ നഹീം ഹൈം; ക്യോംകി ടംകോത്കീര്ണ ഏക ജ്ഞായകസ്വഭാവത്വസേ പരമാര്ഥതഃ അന്തരങ്ഗതത്ത്വ തോ മൈം ഹൂ ഔര വേ പരദ്രവ്യ മേരേ സ്വഭാവസേ ഭിന്ന സ്വഭാവവാലേ ഹോനേസേ പരമാര്ഥതഃ ബാഹ്യതത്ത്വരൂപതാകോ ഛോഡനേകേ ലിയേ അസമര്ഥ ഹൈം (ക്യോംകി വേ അപനേ സ്വഭാവകാ അഭാവ കരകേ ജ്ഞാനമേം പ്രവിഷ്ട നഹീം ഹോതേ) . ഔര യഹാ സ്വയമേവ, (ചൈതന്യമേം) നിത്യ ഉപയുക്ത ഔര പരമാര്ഥസേ ഏക, അനാകുല ആത്മാകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ ഭഗവാന ആത്മാ ഹീ ജാനതാ ഹൈ കി — മൈം പ്രഗട നിശ്ചയസേ ഏക ഹീ ഹൂ ഇസലിഏ, ജ്ഞേയജ്ഞായകഭാവമാത്രസേ ഉത്പന്ന പരദ്രവ്യോംകേ സാഥ പരസ്പര മിലന ഹോനേ പര ഭീ, പ്രഗട സ്വാദമേം ആനേവാലേ സ്വഭാവകേ ഭേദകേ കാരണ ധര്മ, അധര്മ, ആകാശ, കാല, പുദ്ഗല ഔര അന്യ ജീവോംകേ പ്രതി മൈം നിര്മമ ഹൂ ; ക്യോംകി സദാ ഹീ അപനേ ഏകത്വമേം പ്രാപ്ത ഹോനേസേ സമയ (ആത്മപദാര്ഥ അഥവാ പ്രത്യേക പദാര്ഥ) ജ്യോം കാ ത്യോം ഹീ സ്ഥിത രഹതാ ഹൈ; (അപനേ സ്വഭാവകോ കോഈ നഹീം ഛോഡതാ) . ഇസപ്രകാര ജ്ഞേയഭാവോംസേ ഭേദജ്ഞാന ഹുആ ..൩൭..
൮൦
൧ഇസ ഗാഥാകാ അര്ഥ ഐസാ ഭീ ഹോതാ ഹൈ : — ‘ധര്മ ആദി ദ്രവ്യ മേരേ നഹീം ഹൈം, മൈം ഏക ഹൂ ’ ഐസാ ഉപയോഗ ഹീ ജാനേ, ഉസ ഉപയോഗകോ സമയകേ ജാനനേവാലേ ധര്മ പ്രതി നിര്മമ കഹതേ ഹൈം .