ഭഗവാന കുന്ദകുന്ദാചാര്യകേ രചേ ഹുഏ അനേക ശാസ്ത്ര ഹൈം; ഉസമേംസേ ഥോഡേ അഭീ വിദ്യമാന ഹൈം. ത്രിലോകനാഥ സര്വജ്ഞദേവകേ മുഖസേ പ്രവാഹിത ശ്രുതാമൃതകീ സരിതാമേംസേ ജോ അമൃത-ഭാജന ഭര ലിയേ ഗയേ ഥേ, വേ അമൃതഭാജന വര്തമാനമേം ഭീ അനേക ആത്മാര്ഥിയോംകോ ആത്മ-ജീവന അര്പണ കരതേ ഹൈം. ഉനകേ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ, പ്രവചനസാര ഔര സമയസാര നാമകേ തീന ഉത്തമോത്തമ ശാസ്ത്ര ‘പ്രാഭൃതത്രയ’ കഹലാതേ ഹൈം. ഇന തീന പരമാഗമോംമേം ഹജാരോം ശാസ്ത്രോംകാ സാര ആ ജാതാ ഹൈ. ഇന തീന പരമാഗമോംമേം ഭഗവാന ശ്രീ കുന്ദകുന്ദാചാര്യകേ പശ്ചാത് ലിഖേ ഗയേ അനേക ഗ്രന്ഥോംകേ ബീജ നിഹിത ഹൈം ഐസാ സൂക്ഷ്മ ദൃഷ്ടിസേ അഭ്യാസ കരനേ പര മാലൂമ ഹോതാ ഹൈ. പംചാസ്തികായസംഗ്രഹമേം ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ ഔര നൌ തത്ത്വോംകാ സ്വരൂപ സംക്ഷേപമേം കഹാ ഹൈ. പ്രവചനസാരകോ ജ്ഞാന, ജ്ഞേയ ഔര ചരണാനുയോഗസൂചക ചൂലികാ — ഇസ പ്രകാര തീന അധികാരോംമേം വിഭാജിത കിയാ ഹൈ. സമയസാരമേം നവ തത്ത്വോംകാ ശുദ്ധനയകീ ദൃഷ്ടിസേ കഥന ഹൈ.
ശ്രീ സമയസാര അലൌകിക ശാസ്ത്ര ഹൈ. ആചാര്യഭഗവാന്നേ ഇസ ജഗതകേ ജീവോം പര പരമ കരുണാ കരകേ ഇസ ശാസ്ത്രകീ രചനാ കീ ഹൈ. ഉസമേം മൌക്ഷമാര്ഗകാ യഥാര്ഥ സ്വരൂപ ജൈസാ ഹൈ വൈസാ കഹാ ഗയാ ഹൈ. അനന്ത കാലസേ പരിഭ്രമണ കരതേ ഹുഏ ജീവോംകോ ജോ കുഛ ഭീ സമഝനാ ബാകീ രഹ ഗയാ ഹൈ, വഹ ഇസ പരമാഗമമേം സമഝായാ ഗയാ ഹൈ. പരമ കൃപാലു ആചാര്യഭഗവാന് ഇസ ശാസ്ത്രകാ പ്രാരമ്ഭ കരതേ ഹുഏ സ്വയം ഹീ കഹതേ ഹൈം : — ‘കാമഭോഗബംധകീ കഥാ സബനേ സുനീ ഹൈ, പരിചയ കിയാ ഹൈ, അനുഭവ കിയാ ഹൈ, ലേകിന പരസേ ഭിന്ന ഏകത്വകീ പ്രാപ്തി ഹീ കേവല ദുര്ലഭ ഹൈ. ഉസ ഏകത്വകീ — പരസേ ഭിന്ന ആത്മാകീ — ബാത
അര്ഥ : — കുന്ദപുഷ്പകീ പ്രഭാകോ ധാരണ കരനേവാലീ ജിനകീ കീര്തികേ ദ്വാരാ ദിശാഏ വിഭൂഷിത ഹുഈ ഹൈം, ജോ ചാരണോംകേ — ചാരണഋദ്ധിധാരീ മഹാമുനിയോംകേ — സുന്ദര ഹസ്തകമലോംകേ ഭ്രമര ഥേ ഔര ജിന പവിത്രാത്മാനേ ഭരതക്ഷേത്രമേം ശ്രുതകീ പ്രതിഷ്ഠാ കീ ഹൈ, വേ വിഭു കുന്ദകുന്ദ ഇസ പൃഥ്വീ പര കിസസേ ബന്ദ്യ നഹീം ഹൈം ?
അര്ഥ : — യതീശ്വര (ശ്രീ കുന്ദകുന്ദസ്വാമീ) രജഃസ്ഥാനകോ — ഭൂമിതലകോ – ഛോഡകര ചാര അംഗുല ഊ പര ആകാശമേം ചലതേ ഥേ, ഉസസേ മൈം യഹ സമഝതാ ഹൂ കി, വേ അന്തരങ്ഗ തഥാ ബഹിരങ്ഗ രജസേ (അപനാ) അത്യന്ത അസ്പൃഷ്ടത്വ വ്യക്ത കരതേ ഥേ ( — വേ അന്തരങ്ഗമേം രാഗാദി മലസേ ഔര ബാഹ്യമേം ധൂലസേ അസ്പൃഷ്ട ഥേ) .