മൈം ഇസ ശാസ്ത്രമേം സമസ്ത നിജ വൈഭവസേ (ആഗമ, യുക്തി, പരമ്പരാ ഔര അനുഭവസേ) കഹൂ ഗാ.’ ഇസ പ്രതിജ്ഞാകേ അനുസാര ആചാര്യദേവ ഇസ ശാസ്ത്രമേം ആത്മാകാ ഏകത്വ — പര-ദ്രവ്യസേ ഔര പരഭാവോംസേ ഭിന്നതാ — സമഝാതേ ഹൈം. വേ കഹതേ ഹൈം കി ‘ജോ ആത്മാകോ അബദ്ധസ്പൃഷ്ട, അനന്യ, നിയത, അവിശേഷ ഔര അസംയുക്ത ദേഖതേ ഹൈം വേ സമഗ്ര ജിനശാസനകോ ദേഖതേ ഹൈം’. ഔര ഭീ വേ കഹതേ ഹൈം കി ‘ഐസാ നഹീം ദേഖനേവാലേ അജ്ഞാനീകേ സര്വ ഭാവ അജ്ഞാനമയ ഹൈം’. ഇസ പ്രകാര, ജഹാ തക ജീവകോ സ്വയംകീ ശുദ്ധതാകാ അനുഭവ നഹീം ഹോതാ വഹാ തക വഹ മോക്ഷമാര്ഗീ നഹീം ഹൈ; ഭലേ ഹീ വഹ വ്രത, സമിതി, ഗുപ്തി ആദി വ്യവഹാരചാരിത്ര പാലതാ ഹോ ഔര സര്വ ആഗമ ഭീ പഢ ചുകാ ഹോ. ജിസകോ ശുദ്ധ ആത്മാകാ അനുഭവ വര്തതാ ഹൈ വഹ ഹീ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ഹൈ. രാഗാദികേ ഉദയമേം സമ്യക്ത്വീ ജീവ കഭീ ഏകാകാരരൂപ പരിണമതാ നഹീം ഹൈം, പരന്തു ഐസാ അനുഭവതാ ഹൈ കി ‘യഹ, പുദ്ഗലകര്മരൂപ രാഗകേ വിപാകരൂപ ഉദയ ഹൈ; വഹ മേരാ ഭാവ നഹീം ഹൈം, മൈം തോ ഏക ജ്ഞായകഭാവ ഹൂ .’ യഹാ പ്രശ്ന ഹോഗാ കി രാഗാദിഭാവ ഹോനേ പര ഭീ ആത്മാ ശുദ്ധ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ ? ഉത്തരമേം സ്ഫ ടികമണികാ ദൃഷ്ടാന്ത ദിയാ ഗയാ ഹൈ. ജൈസേ സ്ഫ ടികമണി ലാല കപഡേകേ സംയോഗസേ ലാല ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ — ഹോതാ ഹൈ തോ ഭീ സ്ഫ ടികമണികേ സ്വഭാവകീ ദൃഷ്ടിസേ ദേഖനേ പര സ്ഫ ടികമണിനേ നിര്മലപനാ ഛോഡാ നഹീം ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ആത്മാ രാഗാദി കര്മോദയകേ സംയോഗസേ രാഗീ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ — ഹോതാ ഹൈ തോ ഭീ ശുദ്ധനയകീ ദൃഷ്ടിസേ ഉസനേ ശുദ്ധതാ ഛോഡീ നഹീം ഹൈ. പര്യായദൃഷ്ടിസേ അശുദ്ധതാ വര്തതീ ഹോനേ പര ഭീ ദ്രവ്യദൃഷ്ടിസേ ശുദ്ധതാകാ അനുഭവ ഹോ സകതാ ഹൈ. വഹ അനുഭവ ചതുര്ഥ ഗുണസ്ഥാന മേം ഹോതാ ഹൈ. ഇസസേ വാചകകോ സമഝമേം ആയേഗാ കി സമ്യഗ്ദര്ശന കിതനാ ദുഷ്കര ഹൈ. സമ്യഗ്ദൃഷ്ടികാ പരിണമന ഹീ പലട ഗയാ ഹോതാ ഹൈ. വഹ ചാഹേ ജോ കാര്യ കരതേ ഹുഏ ഭീ ശുദ്ധ ആത്മാകോ ഹീ അനുഭവതാ ഹൈ. ജൈസേ ലോലുപീ മനുഷ്യ നമക ഔര ശാകകേ സ്വാദകാ ഭേദ നഹീം കര സകതാ, ഉസീ പ്രകാര അജ്ഞാനീ ജ്ഞാനകാ ഔര രാഗകാ ഭേദ നഹീം കര സകതാ, ജൈസേ അലുബ്ധ മനുഷ്യ ശാകസേ നമകകാ ഭിന്ന സ്വാദ ലേ സകതാ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി രാഗസേ ജ്ഞാനകോ ഭിന്ന ഹീ അനുഭവതാ ഹൈ. അബ യഹ പ്രശ്ന ഹോതാ ഹൈ കി ഐസാ സമ്യഗ്ദര്ശന കിസ പ്രകാര പ്രാപ്ത കിയാ ജാ സകതാ ഹൈ അര്ഥാത് രാഗ ഔര ആത്മാകീ ഭിന്നതാ കിസ പ്രകാര അനുഭവാംശപൂര്വക സമഝമേം ആയേ ? ആചാര്യ ഭഗവാന് ഉത്തര ദേതേ ഹൈം കി — പ്രജ്ഞാരൂപീ ഛൈനീസേ ഛേദനേ പര വേ ദോംനോ ഭിന്ന ഹോ ജാതേ ഹൈം, അര്ഥാത് ജ്ഞാനസേ ഹീ — വസ്തുകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപ കീ പഹചാനസേ ഹീ — , അനാദികാലസേ രാഗദ്വേഷകേ സാഥ ഏകാകാരരൂപ പരിണമതാ ആത്മാ ഭിന്നപനേ പരിണമനേ ലഗതാ ഹൈ; ഇസസേ അന്യ ദൂസരാ കോഈ ഉപായ നഹീം ഹൈ. ഇസലിയേ പ്രത്യേക ജീവകോ വസ്തുകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകീ പഹിചാന കരനേകാ പ്രയത്ന സദാ കര്തവ്യ ഹൈ.
ഇസ ശാസ്ത്രകാ മുഖ്യ ഉദ്ദേശ യഥാര്ഥ ആത്മസ്വരൂപകീ പഹിചാന കരാനാ ഹൈ. ഇസ ഉദ്ദേശകീ പൂര്തികേ ലിയേ ഇസ ശാസ്ത്രമേം ആചാര്യഭഗവാനനേ അനേക വിഷയോംകാ നിരൂപണ കിയാ ഹൈ. ജീവ ഔര പുദ്ഗലകേ നിമിത്ത-നൈമിത്തികപനാ ഹോനേ പര ഭീ ദോനോംകാ അത്യന്ത സ്വതന്ത്ര പരിണമന, ജ്ഞാനീകോ രാഗ-ദ്വേഷകാ അകര്താ- അഭോക്താപനാ, അജ്ഞാനീകോ രാഗദ്വേഷകാ കര്താഭോക്താപനാ, സാംഖ്യദര്ശനകീ ഏകാന്തികതാ, ഗുണസ്ഥാന- ആരോഹണമേം ഭാവകാ ഔര ദ്രവ്യകാ നിമിത്ത-നൈമിത്തികപനാ, വികാരരൂപ പരിണമന കരനേമേം അജ്ഞാനീകാ