വ്യവഹാരനയോ ഹി സര്വ ഏവാഭൂതാര്ഥത്വാദഭൂതമര്ഥം പ്രദ്യോതയതി, ശുദ്ധനയ ഏക ഏവ ഭൂതാര്ഥത്വാത് ഭൂതമര്ഥം പ്രദ്യോതയതി . തഥാ ഹി — യഥാ പ്രബലപംക സംവലനതിരോഹിതസഹജൈകാച്ഛഭാവസ്യ പയസോനുഭവിതാരഃ പുരുഷാഃ പംക പയസോര്വിവേകമകുര്വന്തോ ബഹവോനച്ഛമേവ തദനുഭവന്തി; കേചിത്തു സ്വകരവികീര്ണക തകനിപാതമാത്രോപജനിതപംക പയോവിവേകതയാ സ്വപുരുഷകാരാവിര്ഭാവിതസഹജൈകാച്ഛ- ഭാവത്വാദച്ഛമേവ തദനുഭവന്തി; തഥാ പ്രബലകര്മസംവലനതിരോഹിതസഹജൈകജ്ഞായകഭാവസ്യാത്മനോനുഭവിതാരഃ പുരുഷാ ആത്മകര്മണോര്വിവേകമകുര്വന്തോ വ്യവഹാരവിമോഹിതഹൃദയാഃ പ്രദ്യോതമാനഭാവവൈശ്വരൂപ്യം തമനുഭവന്തി; ഭൂതാര്ഥദര്ശിനസ്തു സ്വമതിനിപാതിതശുദ്ധനയാനുബോധമാത്രോപജനിതാത്മകര്മവിവേകതയാ സ്വപുരുഷകാരാ-
ഗാഥാര്ഥ : — [വ്യവഹാരഃ ] വ്യവഹാരനയ [അഭൂതാര്ഥഃ ] അഭൂതാര്ഥ ഹൈ [തു ] ഔര [ശുദ്ധനയഃ ] ശുദ്ധനയ [ഭൂതാര്ഥഃ ] ഭൂതാര്ഥ ഹൈ, ഐസാ [ദര്ശിതഃ ] ഋഷീശ്വരോംനേ ബതായാ ഹൈ; [ജീവഃ ] ജോ ജീവ [ഭൂതാര്ഥം ] ഭൂതാര്ഥകാ [ആശ്രിതഃ ] ആശ്രയ ലേതാ ഹൈ വഹ ജീവ [ഖലു ] നിശ്ചയസേ (വാസ്തവമേം) [സമ്യഗ്ദൃഷ്ടിഃ ] സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി [ഭവതി ] ഹൈ .
ടീകാ : — വ്യവഹാരനയ സബ ഹീ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ അവിദ്യമാന, അസത്യ, അഭൂത അര്ഥകോ പ്രഗട കരതാ ഹൈ; ശുദ്ധനയ ഏക ഹീ ഭൂതാര്ഥ ഹോനേസേ വിദ്യമാന, സത്യ, ഭൂത അര്ഥകോ പ്രഗട കരതാ ഹൈ . യഹ ബാത ദൃഷ്ടാന്തസേ ബതലാതേ ഹൈം : — ജൈസേ പ്രബല കീചഡകേ മിലനേസേ ജിസകാ സഹജ ഏക നിര്മലഭാവ തിരോഭൂത (ആച്ഛാദിത) ഹോ ഗയാ ഹൈ, ഐസേ ജലകാ അനുഭവ കരനേവാലേ പുരുഷ — ജല ഔര കീചഡകാ വിവേക ന കരനേവാലേ (ദോനോംകേ ഭേദകോ ന സമഝനേവാലേ) — ബഹുതസേ തോ ഉസ ജലകോ മലിന ഹീ അനുഭവതേ ഹൈം, കിന്തു കിതനേ ഹീ അപനേ ഹാഥസേ ഡാലേ ഹുവേ ൧കതകഫലകേ പഡനേ മാത്രസേ ഉത്പന്ന ജല-കാദവകീ വിവേകതാസേ, അപനേ പുരുഷാര്ഥ ദ്വാരാ ആവിര്ഭൂത കിയേ ഗയേ സഹജ ഏക നിര്മലഭാവപനേസേ, ഉസ ജലകോ നിര്മല ഹീ അനുഭവ കരതേ ഹൈം; ഇസീപ്രകാര പ്രബല കര്മോംകേ മിലനേസേ, ജിസകാ സഹജ ഏക ജ്ഞായകഭാവ തിരോഭൂത ഹോ ഗയാ ഹൈ, ഐസേ ആത്മാകാ അനുഭവ കരനേവാലേ പുരുഷ — ആത്മാ ഔര കര്മകാ വിവേക (ഭേദ) ന കരനേവാലേ, വ്യവഹാരസേ വിമോഹിത ഹൃദയവാലേ തോ, ഉസേ (ആത്മാകോ) ജിസമേം ഭാവോംകീ വിശ്വരൂപതാ (അനേകരൂപതാ) പ്രഗട ഹൈ ഐസാ അനുഭവ കരതേ ഹൈം; കിന്തു ഭൂതാര്ഥദര്ശീ (ശുദ്ധനയകോ ദേഖനേവാലേ) അപനീ ബുദ്ധിസേ ഡാലേ ഹുവേ ശുദ്ധനയകേ അനുസാര ബോധ ഹോനേമാത്രസേ ഉത്പന്ന ആത്മ-കര്മകീ വിവേകതാസേ, അപനേ പുരുഷാര്ഥ ദ്വാരാ ആവിര്ഭൂത കിയേ ഗയേ സഹജ ഏക
൧. കതകഫല=നിര്മലീ; (ഏക ഔഷധി ജിസസേ കീചഡ നീചേ ബൈഠ ജാതാ ഹൈ) .