പര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാമനിയതത്വം ഭൂതാര്ഥമപി നിത്യവ്യവസ്ഥിതം വാരിധിസ്വഭാവ- മുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ്, തഥാത്മനോ വൃദ്ധിഹാനിപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാമനിയതത്വം ഭൂതാര്ഥമപി നിത്യവ്യവസ്ഥിതമാത്മസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . യഥാ ച കാംചനസ്യ സ്നിഗ്ധപീതഗുരുത്വാദിപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം വിശേഷത്വം ഭൂതാര്ഥമപി പ്രത്യസ്തമിതസമസ്തവിശേഷം കാംചനസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ്, തഥാത്മനോ ജ്ഞാനദര്ശനാദിപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം വിശേഷത്വം ഭൂതാര്ഥമപി പ്രത്യസ്തമിതസമസ്തവിശേഷമാത്മസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . യഥാ ചാപാം സപ്താര്ചിഃപ്രത്യയൌഷ്ണ്യസമാഹിതത്വപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം സംയുക്തത്വം ഭൂതാര്ഥമപ്യേകാന്തതഃ ശീതമപ്സ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ്, തഥാത്മനഃ കര്മപ്രത്യയമോഹസമാഹിതത്വ- പര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം സംയുക്തത്വം ഭൂതാര്ഥമപ്യേകാന്തതഃ സ്വയം ബോധം ജീവസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയ- മാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . വിശേഷതാ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി ജിസമേം സര്വ വിശേഷ വിലയ ഹോ ഗയേ ഹൈം ഐസേ സുവര്ണ സ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര വിശേഷതാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര ആത്മാകാ, ജ്ഞാന, ദര്ശന ആദി ഗുണരൂപ ഭേദോംസേ അനുഭവ കരനേപര വിശേഷതാ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി ജിസമേം സര്വ വിശേഷ വിലയ ഹോ ഗയേ ഹൈം ഐസേ ആത്മസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര വിശേഷതാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ .
ജൈസേ ജലകാ, അഗ്നി ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസീ ഉഷ്ണതാകേ സാഥ സംയുക്ത താരൂപ തപ്തതാരൂപ -അവസ്ഥാസേ അനുഭവ കരനേപര (ജലകോ) ഉഷ്ണതാരൂപ സംയുക്ത താ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി ഏകാന്ത ശീതലതാരൂപ ജലസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേ പര (ഉഷ്ണതാകേ സാഥ) സംയുക്ത താ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര ആത്മാകാ, കര്മ ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ മോഹകേ സാഥ സംയുക്ത താരൂപ അവസ്ഥാസേ അനുഭവ കരനേപര സംയുക്ത താ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി ജോ സ്വയം ഏകാന്ത ബോധരൂപ (ജ്ഞാനരൂപ) ഹൈ ഐസേ ജീവസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര സംയുക്ത താ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ : — ആത്മാ പാംച പ്രകാരസേ അനേകരൂപ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ : — (൧) അനാദി കാലസേ കര്മപുദ്ഗലകേ സമ്ബന്ധസേ ബന്ധാ ഹുആ കര്മപുദ്ഗലകേ സ്പര്ശവാലാ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, (൨) കര്മകേ നിമിത്തസേ ഹോനേവാലീ നര, നാരക ആദി പര്യായോംമേം ഭിന്ന ഭിന്ന സ്വരൂപസേ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, (൩) ശക്തി കേ അവിഭാഗ പ്രതിച്ഛേദ (അംശ) ഘടതേ ഭീ ഹൈം, ബഢതേ ഭീ ഹൈം — യഹ വസ്തുസ്വഭാവ ഹൈ, ഇസലിഏ വഹ നിത്യ-നിയത ഏകരൂപ ദിഖാഈ നഹീം ദേതാ, (൪) വഹ ദര്ശന, ജ്ഞാന ആദി അനേക ഗുണോംസേ വിശേഷരൂപ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ ഔര (൫) കര്മകേ നിമിത്തസേ ഹോനേവാലേ മോഹ, രാഗ, ദ്വേഷ ആദി