സലിലസ്പൃഷ്ടത്വപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം സലിലസ്പൃഷ്ടത്വം ഭൂതാര്ഥമപ്യേകാന്തതഃ സലിലാസ്പൃശ്യം ബിസിനീപത്രസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ്, തഥാത്മനോനാദിബദ്ധസ്യ ബദ്ധസ്പൃഷ്ടത്വ- പര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാം ബദ്ധസ്പൃഷ്ടത്വം ഭൂതാര്ഥമപ്യേകാന്തതഃ പുദ്ഗലാസ്പൃശ്യമാത്മസ്വഭാവ- മുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . യഥാ ച മൃത്തികായാഃ കരകകരീരകര്കരീകപാലാദി- പര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാമന്യത്വം ഭൂതാര്ഥമപി സര്വതോപ്യസ്ഖലന്തമേകം മൃത്തികാസ്വഭാവമുപേത്യാനു- ഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ്, തഥാത്മനോ നാരകാദിപര്യായേണാനുഭൂയമാനതായാമന്യത്വം ഭൂതാര്ഥമപി സര്വതോപ്യസ്ഖലന്തമേക മാത്മസ്വഭാവമുപേത്യാനുഭൂയമാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . യഥാ ച വാരിധേര്വൃദ്ധിഹാനി-
ജൈസേ കമലിനീ-പത്ര ജലമേം ഡൂബാ ഹുആ ഹോ തോ ഉസകാ ജലസേ സ്പര്ശിത ഹോനേരൂപ അവസ്ഥാസേ അനുഭവ കരനേപര ജലസേ സ്പര്ശിത ഹോനാ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി ജലസേ കിംചിത്മാത്ര ഭീ ന സ്പര്ശിത ഹോനേ യോഗ്യ കമലിനീ-പത്രകേ സ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര ജലസേ സ്പര്ശിത ഹോനാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര അനാദി കാലസേ ബ ധേ ഹുഏ ആത്മാകാ, പുദ്ഗലകര്മോംസേ ബംധനേ — സ്പര്ശിത ഹോനേരൂപ അവസ്ഥാസേ അനുഭവ കരനേപര ബദ്ധസ്പൃഷ്ടതാ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി പുദ്ഗലസേ കിംചിത്മാത്ര ഭീ സ്പര്ശിത ന ഹോനേ യോഗ്യ ആത്മസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര ബദ്ധസ്പൃഷ്ടതാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ .
തഥാ ജൈസേ മിട്ടീകാ, കമണ്ഡല, ഘഡാ, ഝാരീ, സകോരാ ഇത്യാദി പര്യായോംസേ അനുഭവ കരനേപര അന്യത്വ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി സര്വതഃ അസ്ഖലിത ( – സര്വ പര്യായഭേദോംസേ കിംചിത്മാത്ര ഭീ ഭേദരൂപ ന ഹോനേവാലേ ഐസേ) ഏക മിട്ടീകേ സ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര അന്യത്വ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര ആത്മാകാ, നാരക ആദി പര്യായോംസേ അനുഭവ കരനേപര (പര്യായോംകേ അന്യ-അന്യത്വരൂപ) അന്യത്വ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി സര്വതഃ അസ്ഖലിത ( – സര്വ പര്യായഭേദോംസേ കിംചിത്മാത്ര ഭീ ഭേദരൂപ ന ഹോനേവാലേ ഐസേ) ഏക ചൈതന്യാകാര ആത്മസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര അന്യത്വ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ .
ജൈസേ സമുദ്രകാ, വൃദ്ധിഹാനിരൂപ അവസ്ഥാസേ അനുഭവ കരനേപര അനിയതതാ (അനിശ്ചിതതാ) ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി നിത്യ-സ്ഥിര സമുദ്രസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര അനിയതതാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര ആത്മാകാ, വൃദ്ധിഹാനിരൂപ പര്യായഭേദോംസേ അനുഭവ കരനേപര അനിയതതാ ഭൂതാര്ഥ ഹൈ — സത്യാര്ഥ ഹൈ, തഥാപി നിത്യ-സ്ഥിര (നിശ്ചല) ആത്മസ്വഭാവകേ സമീപ ജാകര അനുഭവ കരനേപര അനിയതതാ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ — അസത്യാര്ഥ ഹൈ .
ജൈസേ സുവര്ണകാ, ചികനാപന, പീലാപന, ഭാരീപന ഇത്യാദി ഗുണരൂപ ഭേദോംസേ അനുഭവ കരനേപര
൩൮